کد خبر: ۲۷۰۲۰۲
تاریخ انتشار: ۱۱ مرداد ۱۳۹۵ - ۱۷:۳۰ 01 August 2016

یکی از مؤلفه های مهم در مدیریت و برنامه ریزی پیشگیری از آسیب های اجتماعی، شناخت راهکارهای اثربخشی برنامه ها و به ویژه شناخت دلایل شکست و آگاهی از محدودیت ها و چالش هاست.
به بیان دیگر اگر در نظر بگیریم که ممکن است فعالی تهایی که در زمینه پیشگیری از آسیب های اجتماعی و رفتارهای پرخطر صورت می گیرند، موفق نباشند و به عبارتی با شکست مواجه شوند. دلیل این عدم موفقیت و شکست چیست؟ پاسخ به این پرسش می تواند در طراحی الگوهای مناسب مدیریت آسیبهای اجتماعی و طراحی برنام ههای اثربخش دراین زمینه راهگشا باشد.
در این یادداشت کوشش شده است تا با استفاده از استانداردهایی که برای برنام ههای پیشگیری از آسیب های اجتماعی توصیه می شوند، برخی از دلایل تبیین شود. عدم توجه به شواهد: یکی از مهمترین دلایل شکست برنامه های پیشگیری از آسیب های اجتماعی این است که مبتنی بر شواهد معتبر نیستند. منظور از شواهد این است که برنامه ای بر اساس شاخص هایی نظیر مطالعات معتبر، شواهد قبلی از اثر بخشی آن برنامه و نظر شواهد میدانی طراحی و اجرا شود. در صورتی که برنامه پیشگیرانه مبتنی بر شواهد نباشد در آن صورت ممکن است بر اساس استدلالهای فردی شیوه های مرسوم اداری، اجرای قبلی برنامه و دلایلی از این قبیل طراحی و اجرا شده و استمرار پیدا کند که نتیجه اش نیز مشخص نخواهد بود. پایین بودن نرخ پوشش: در تعریف آسیب های اجتماعی یکی از مهمترین مؤلفه ها، فراوانی شیوع وهمه گیری یک پدیده اجتماعی مورد نظر است. بنابراین
درجه شیوع آن پدیده به اندازه ای بالا است که برای کنترل و کاهش آن باید برنامه هایی با قدرت برابری از نظر پوشش جمعیت طراحی و اجرا کنیم.
نتیجه این که همه برنام ههای در حال اجرا در کشور باید قادر باشند که نرخ پوشش قابل قبولی داشته باشند تا بتوانند میزان همه گیری یک پدیده اجتماعی را کاهش داده و کنترل کنند اگر برنامه های پراکنده ما تنها بخش کوچکی از جمعیت را در بر بگیرد و این
جمعیت تحت پوشش برنام هها نیز با یکدیگر همپوشانی داشته باشند در آن صورت نرخ پوشش برنامه ها با حذف جمعیت همپوشان برنامه ها، به اندازه ای پایین خواهد بود که قادر به اثرگذاری نخواهد بود.
عدم ارزیابی برنامه ها: برنام ههای پیشگیری ازآسیبهای اجتماعی باید به طور مستمر از نظر کارایی و اثربخشی مورد مطالعه قرار گیرند. این مطالعه چند مؤلفه را باید مورد سنجش قرار دهد. آیا چارچوب برنامه و ابزارهای آ ن به اندازه کافی از اعتبار برخودار هستند؟ آیا شیوه اجرای برنامه، معتبر و اثربخش است؟ آیا برنامه توانسته است به اهداف مورد نظر خود دست پیدا کند؟ آیا برنامه توانسته است، تغییرات مطلوب و مورد نظر خود را ایجاد کند؟ آیا برنامه مورد رضایت مخاطبان است؟
کم توجهی و یا عدم توجه به مد لهای علمی وساختاری: یکی از ویژگ یهای مهم مد لهای ساختاری و نیز مد لهای علمی این است که به ما کمک می کنند تا وزن و ضریب اهمیت و تاثیرگذاری و نیز وزن پیش بینی کننده متغیرها را به ما معرفی کنند. پدیده های اجتماعی همانگونه که می دانیم دارای ساختار سبب شناختی چندمتغیره هستند و استفاده
از چنین مدلهایی موجب می شود تا برنامه های پیشگیری از آسیب های اجتماعی را بر اساس اولویت عوامل محافظت کننده و عوامل مخاطره آمیز طراحی و اجرا کنیم.
ناپایداری برنامه ها: در موضوع پیشگیری از آسیب های اجتماعی ما با موضوع پیچیده ای به نام ایجاد تغییرات مطلوب رفتاری روبه رو هستیم که مجموع های از آگاهی ها، دانشها، مهارتها، نگرشها، سبکها و رفتارها را شامل م یشود. برای این منظور و برای
تاثیرگذاری لازم است برنام هها استمرار داشته باشند تا بتوانند بطور مستمر تغییرات را رصد کرده و اقدامات لازم خود را به عمل آورند.
عدم توجه به عوامل زمینه ای (عدم تقویت عوامل محافظ و کاهش عوامل مخاطره آمیز):توجه داشته باشیم که تنها آموزش و آگاه سازی درباره آسیب های اجتماعی و رفتارهای پرخطر کافی نیست. چون تنها یکی از عوامل محافظت کننده افراد هستند. به سایر عوامل محافظت کننده مانند خانواده، محیط، بهداشت روان، پیوندهای اجتماعی، سبک زندگی و متغیرهای مشابه دیگر توجه کنیم. همچنین تمرکز و تاکید بر تقویت عوامل محافظ نیز کافی نیست. لازم است به کاهش عوامل مخاطر هآمیز هم توجه کنیم. به عنوان مثال اگر به نوجوانان در مورد رفتارهای پرخطر آموزش بدهیم اما محیط زندگی او مخاطره آمیز باشد. اگرچه آگاهی او را بالا م یبریم و این م یتواند موجب خود مراقبتی او شود اما سایر متغیرها ثابت هستند و این یعنی که خطر در جای خود باقی مانده است.
عدم توجه به مداخلات: نکته مهم دیگر مداخلات موردی است. برنام ههای پیشگیری از آسیب های اجتماعی و رفتارهای پرخطر نباید تنها عمومی باشند بلکه باید توجه ویژ های نیز به مقتضیات موردی داشته باشند. این تأکید هم شامل توجه به مقتضیات موردی مناطق مختلف کشور یا یک شهر است و هم توجه به مقتضیات ویژه افراد است.به عنوان مثال ممکن است برای یک منطقه خاص لازم باشد که تنها بر روی یک مصداق خاصی از آسیب های اجتماعی و رفتارهای پرخطر متمرکز شویم و برنامه مداخل های خاص و متناسب با آن را اجرا کنیم یا ممکن است برای فرد یا افرادی که ممکن است در معرض خطر یک آسیب اجتماعی و رفتار پرخطر باشند یک مداخله خاص حمایتی مثلاً آموزش، مشاوره، درمان و مددکاری را استفاده کنیم که برای او از اولویت بیشتری برخوردار
است و بیشتر م یتواند به او کمک کند. برنامه ها رشد مدار نیستند: برنام ههای پیشگیری از آسیب های اجتماعی به ویژه در گروه سنی کودک و نوجوان، برای این که اثرگذار باشند بهتر است که متناسب با ویژگ یهای رشد جسمی، روانی و اجتماعی افراد طراحی شوند و در هر مرحله از رشد سنی فرد سطحی از مهار تهای خود مراقبتی را به وی آموخت. به عنوان مثال آموزش خودآگاهی در دوره ابتدایی مناس بتر است. به همان نسبت آموزش کنترل هیجان در دوره متوسطه می تواند مؤثر واقع شود. رویکرد رشد مدار از جمله رویکردهای رایج در زمینه پیشگیری از آسیب های اجتماعی و رفتارهای پرخطر است. 
برنامه ها مبتنی بر مشارکت ذینفعان نیستند: یکی از مهم ترین رویکردهای پذیرفته شده در برنامه های پیشگیری از آسیب های اجتماعی و رفتارهای پرخطر مشارکت ذینفعان است. بطوریکه برنامه ریزان در طراحی برنام ههای خود در زمینه پیشگیری از
آسیب های اجتماعی و رفتارهای پرخطر کوشش می کنند که یکی از ابعاد و مولفه های مهم برنامه های خود را بر «حمایت جویی » متمرکز کنند، به طوری که ذینفعان از قبیل سازما نها و نهادهای آموزشی، درمانی، اجتماعی، انتظامی، قضائی و نیز سازما نهای
مردم نهاد، گروه های خیریه، انجمن های محلی در برنامه ها از مرحله طراحی تا اجرا مشارکت کنند. این حمایت جویی موجب می شود که اثربخشی برنامه هم در مرحله طراحی و هم در مرحله اجرا افزایش پیدا کند.
برنام هها مبتنی بر نظام مراقبت اجتماعی نیستند: برنام ههای پیشگیری از آسیبهای اجتماعی بهتر است که در قالب یک «نظام مراقبت اجتماعی » صورت گیرد. به این معنا که تمام مراحل مداخلات پیشگیرانه از غربالگری تا آموزش، مشاوره، درمان، مددکاری و نیز کاهش عوامل مخاطره آمیز به صورت یک چرخه منظم، به هم پیوسته و هوشمند صورت گیرد که مجموعه این مراحل و خدمات « نظام مراقبت اجتماعی » را شامل می شود.




منبع: تابناک
اشتراک گذاری
نظر شما
نام:
ایمیل:
* نظر:
* :
آخرین اخبار