به گزارش تابناک خوزستان ؛توافق جامع و نهایی هستهای وین با عنوان شناخته شده و رسمی برنامه جامع اقدام مشترک یا برجام در راستای توافق جامع بر سر برنامه هستهای ایران و بدنبال تفاهم هستهای لوزان، سهشنبه ۲۳ تیر ۱۳۹۴ (۱۴ ژوئیه ۲۰۱۵) در وین اتریش بین ایران، اتحادیه اروپا و گروه ۱+۵ (شامل چین، فرانسه، روسیه، پادشاهی متحد بریتانیا، ایالات متحده آمریکا و آلمان) منعقد شد.
تحت این توافق، ایران ذخایر اورانیم غنی شده متوسط خودش را پاکسازی خواهد کرد و ذخیرهسازی اورانیوم با غنای کم را تا ۹۸ درصد قطع میکند، تعداد سانتریفیوژها را حدود دوسوم و حداقل به مدت ۱۵ سال کاهش میدهد. ۱۵ سال بعد، ایران موافقت کرده است که اورانیوم را بیش از ۳٫۶۷درصد غنیسازی نکند یا تأسیسات غنی سازی اورانیوم جدید یا رآکتور آبسنگین جدیدی را نسازد.
فعالیتهای غنی سازی اورانیوم به مدت ۱۰ سال به یک تک ساختمان که از سانتریفیوژهای نسل اول استفاده میکند محدود خواهد بود. دیگر تأسیسات نیز طبق پروتکل الحاقی آژانس بینالمللی انرژی اتمی برای اجتناب از خطرهای تکثیر سلاحهای اتمی تبدیل خواهند شد. برای نظارت و تأیید اجرای توافق نامه توسط ایران، آژانس بینالمللی انرژی اتمی( IAEA) به تمام تأسیسات اتمی ایران دسترسی منظم خواهد داشت.
در نتیجه این توافقنامه که تاییدیه پایدار متعهدین آن را به همراه دارد، ایران از تحریمهای علیه ایران شورای امنیت ملل متحد، اتحادیه اروپا و ایالات متحده (تحریمهای ثانویه) بیرون خواهد آمد.
اما با گذشته یکسال از انعقاد توافق نامه برجام کنگره آمریکا در اقدامی تحریم ها علیه ایران را به مدت 10 سال تمدید کرد. با تصویب تمدید ده ساله قانون تحریم ایران در کنگره آمریکا در نوامبر ۲۰۱۶ به صورت اجماع آرا با ۴۱۹ رأی موافق و یک رأی مخالف در مجلس نمایندگان آمریکا و ۹۹ رأی موافق از ۹۹ فرد حاضر در سنای آمریکا، برجام به طور یکجانبه از سوی آمریکا نقض گردید.
از آنجا که در پیوست ۲ برنامه جامع اقدام مشترک به صراحت توقف، لغو و یا عدم تصویب تحریمهای مندرج در این قانون طی حداکثر ۸ سال پس از اجرای برجام درخواست شده بود، عملاً تمدید این قانون بمنزله نقض برجام از سوی آمریکا میباشد. اما، مقامات آمریکا آن را بمنزله نقض برجام نمیدانند.
در پی نقض برجام، رهبر جمهوری اسلامی در سخنرانی خود برای بسیج گفت: «دولت کنونی آمریکا در قضیه توافق هستهای تخلفهای متعددی تا الآن انجام داده است، تازهترینش تمدید تحریم ۱۰ساله است، اگر این تحریم بشود، قطعا نقض برجام است و بدانند قطعا جمهوری اسلامی در برابر آن واکنش نشان خواهد داد.»
همچنین رئیس انقلاب کشورمان در جلسه علنی مجلس گفت:«چناچه مصوبه اجرا شود نقض فاحش برجام بوده و پاسخ قاطعانه ما را به دنبال خواهد داشت. حتی امضای آن توسط رئیس جمهور آمریکا را نیز خلاف تعهدات آمریکا می دانیم و با عکس العمل مقتضی روبه رو خواهد شد.ما در اجرای مطلوب برجام مصمم هستیم اما در مواجهه با هرگونه بدعهدی، تعلل، تاخیر و یا نقض در اجرای برجام قاطع عمل می کنیم.»
محسن رضایی، دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز در صفحه اینستاگرام خود گفت: «پاسخ محكم ايران به تمدید تحریمها اگر آمریکا تحریمهای جدید را علیه ایران اعمال کند، ما به آمریکا پاسخ شوكه كنندهاى خواهيم داد. تحریمهای جدید فقط علیه ایران نخواهد بود؛ بلکه دهن کجی به اروپا، چین و روسیه هم خواهد بود.
به منظور بررسی و تحلیل شرایط پیش آمده و موضعی که ایران در واکنش به هرگونه بدعهدی، تعلل، تاخیر و یا نقض در اجرای برجام از سوی آمریکا طی گفتگو با دکتر دکتر ولیالله شجاعپوریان عضو شورای اسلامی شهر تهران و نماینده ادوار مجلس نظرات وی را در این خصوص جویا شدیم، متن زیر شرح کامل این گفتگوست:
با توجه به نقض برجام از سوی آمریکا سیاست های راهبردی دولت در سطح داخلی و بین المللی چه باید باشد؟
موضوع برجام و به طور کلی پرونده هستهای ایران یک پرونده بسیار پیچیده و چند بعدی است که بدون تسلط کافی بر جزئیات، محدودیتها و اطلاعات حقوقی، فنی، سیاسی و ... نمیتوان ارزیابی منطقی و قابل قبولی از آن ارائه داد.
در این پرونده چندین ابرقدرت جهانی حضور دارند، شورای امنیت، اتحادیه اروپا، سازمان ملل، دولت آمریکا، کنگره، سنا و بسیاری از شخصیتهای حقیقی و حقوقی در این پرونده تاثیرگذار بوده و هستند. متاسفانه در کشور ما رویکرد بسیار سادهانگارانهای نسبت به برجام و پرونده هستهای وجود دارد، به طوری که گاهی فکر میکنیم با مصاحبه با چند نفر عادی یا حتی استاد دانشگاه و پزشک ناآشنا با قواعد نظام بینالملل و محدودیتها و موانع و تنگناها میتوانیم نظر جامعه را درباره موضوع برجام جویا شویم.
در حالی که واقعا این طور نیست و نمیتوان بدون دسترسی به اطلاعات، ذهنیت دقیقی نسبت به برجام داشت. برای رسیدن به برجام بیش از یک دهه هزینه دادهایم، بسیاری از کارشناسان و دیپلماتهای آشنا به قواعد و اصول حقوق بینالملل سالها در مذاکره حضور داشتهاند، بحثهای کارشناسی و فنی عمیقی صورت گرفته و رسیدن به نقطهای که قرار داریم به همین سادگی نبوده که عدهای فکر میکنند با شعار و حرفهای کلیشهای میتوان این دستاوردها را بر باد داد.
لذا بنده اگر اعتقاد و نظری دارم، به عنوان یک شاهد بیرونی شرایط را بررسی و تبیین میکنم؛ در مورد همین سوال نقض برجام از سوی آمریکا هنوز به صورت دقیق معلوم نیست نقض برجام به صورت واقعی اتفاق افتاده یا نه، باید ببینیم مذاکرهکنندگان در مذاکرات بر روی چه اصولی توافق کردهاند، اینکه رییسجمهور آمریکا برخی از مفاد آن را تعلیق کند، ظاهرا میتوان قبول کرد نقض برجام صورت نگرفته است. نباید با این موضوع هیجانی و احساسی برخورد کرد. به طور حتم رقبای منطقهای ما به دنبال برهم زدن برجام هستند.
همچنین برخی از گروههای داخلی آمریکا که متاثر از لابی صهیونیستی هستند نیز تلاش میکنند برجام را از بین ببرند. ولی نگاه ما به این مسئله باید منطبق بر واقعیتهای بیرونی و ظرفیتهای درونی کشور باشد. ابتدا باید بپرسیم آلترناتیو برجام چیست؟ بعد اینکه ما آمادگی هضم شرایط آلترناتیو برجام یا به عبارتی تحریم و تهدید را داریم؟ البته این به معنای خودباختگی و کوتاهی در استیفای حقوق ملت نیست، بلکه باید برخوردی منطقی و عقلانی با این موضوع داشت.
در سطح داخل باید از چندگانگی پرهیز کنیم، مسئولان در سطح کلان باید در جلسات کارشناسی به یک توافق برسند تا شاهد دوگانگی و چندصدایی در رسانهها نباشیم. اینکه بخواهیم هزینههای برجام را به دوش دولت بیندازیم قابل قبول نیست. در تایید، تصویب و اجرای برجام مجموعه نظام حضور داشته و در موفقیت یا برهم خوردن احتمالی نیز مجموعه نظام سهیم هستند.
در صحنه بینالمللی نیز ما میتوانیم از شرایط موجود استفاده کنیم.
در خصوص سیاست هایی که دولت باید با توجه به نقض صریح برجام و تمدید ۱۰ ساله تحریم ها اتخاذ نماید توضیح دهید؟
ما از زمان تصویب تا اجرای برجام نشان دادهایم پایبند به توافق بودهایم. ملاحظه داشته باشید که در برجام ما
فقط با آمریکا مواجه نیستیم. الان مجموعه اتحادیه اروپا عهدشکنی آمریکا را برنمیتابد؛ امکان اجماع جهانی بر علیه ایران برای بازگشت تحریمها مثل شرایط سالهای گذشته نیست.
پیش از این آمریکا با این استناد که ایران به قواعد و اصول جهانی پایبند نیست بر علیه ما اجماع ایجاد کرد و تحریمهای چندجانبه را گسترش داد. امروز و در شرایطی که ایران هوشمندانه رفتار کند، آمریکا از سوی کشورهایی مثل روسیه، چین و حتی کشورهای اروپایی با این پرسش روبرو می شود که چرا توافقی که آمریکا خود پای آن را امضاء کرده را برهم زده است؟ ما باید در این شرایط عقلانی رفتار کنیم و بهانه به رقبایمان ندهیم.
برای برخورد با این موضوع مهم باید به دیپلماتها اعتماد کنیم؛ دستگاه دیپلماسی با اطلاع از جزئیات این توافق بر موضوع احاطه دارند. موازنه قدرت احزاب داخلی نباید باعث شود ما در صحنه نظام بینالملل با چالش روبرو شویم. استراتژی اصلی نظام باید بر همگرایی با کشورهای موافق اجرای برجام بنا شود؛ اگر ما برهم زننده برجام باشیم به طور حتم بازگشت تحریمها برای آمریکا بسیار آسان خواهد بود.
میتوان با حفظ عزت و اقتدار ایران از روشهای دیپلماتیک برای برخورد با عهدشکنی آمریکا استفاده کرد و هزینههای احتمالی را کاهش داد.
نقض برجام و تمدید تحریم ها چه تاثیری بر جایگاه دولت آمریکا در سطح جهان دارد؟
در یک نگاه واقعبینانه نمیتوان منکر تاثیر دولت آمریکا بر تحولات نظام بینالملل شد؛ ما چه دوست داشته باشیم یا دوست نداشته باشیم با کشوری به نام آمریکا طرف هستیم که میتواند اکثر قدرتهای جهانی را با خود همراه کند.
آمریکا با بهرهمندی از شاخصها و ظرفیتهایی که در طول دو سه قرن توانسته به دست بیاورد دارای قدرت تاثیرگذاری بر اکثر کشورهای دنیاست. البته در این راه هم هیچ ابایی ندارد از قوه قهریه و اجبار استفاده کند. در هویت جامعه آمریکا نقش سروری جهان جایگاه برجستهای دارد. من کاری به درست یا غلط بودن این ذهنیت ندارم؛ برای برخورد با آمریکا باید جامعه آمریکا و کشور و اصول حاکم در این کشور را شناخت. آمریکاییها برای حفظ ارزشهای اساسی خود به هیچ قاعده ای پایبند نیستند، کما اینکه در برخورد با ژاپن به استفاده از سلاحهای نامتعارف هستهای روی آوردند.
یکی از تفاوتهای دولت اوباما با دولت قبلی یعنی بوش ، موفقیت اوباما در ایجاد اجماع جهانی بر علیه کشورهای متخاصم از نظر آمریکا بود. یعنی برخلاف بوش که با تکیه بر یکجانبه گرایی سعی در برخورد با دشمنان آمریکا داشت، اوباما به سمت جنگ نرم و چندجانبهگرایی روی آورد و البته در این کار هم موفق بود.
به نظر میرسد نقض برجام از سوی آمریکا جایگاه قدرت نرم آمریکا را در سطح جهان تقلیل خواهد داد. بالاخره برجام توافقی بود که قدرتهای خارجی مهم در آن حاضر و شاهد بودند و آمریکا گرچه سابقه عهدشکنی و نادیدهگرفتن چنین توافقاتی را دارد، اما نمیتوان نادیده گرفت که چنین عهدشکنی آمریکا را در عرصه جهانی با هزینههای نسبی بیشتری مواجه میکند.
با توجه به شرایط پیش آمده شورای عالی امنیت ملی باید چه سیاستی را اتخاذ کند؟
شورای امنیت ملی جدای از مجموعه نظام و دولت نیست. همچنان که پیشتر پاسخ دادم اصل مهم در برخورد با این ماجرا پرهیز از شتابزدگی و رفتارهای هیجانی است. شورای عالی امنیت ملی میتواند متولی این انسجام و همگرایی در داخل باشد؛ موضوع برجام نباید رنگ و بوی سیاسی و جناحی به خود بگیرد؛ برجام یک موضوع مهم و تاثیرگذار است و هرگونه تصمیمی بر روی سرنوشت نظام، مردم و کشور موثر است.
شورای نظارت بر برجام باید چه سیاست های راهبردی را برای احقاق حقوق ملت ایران اتخاذ نماید؟
شورای نظارت بر برجام که شامل چهرههای مهم و تاثیرگذاری هستند، در رفتار ایران در قبال نقض برجام میتواند تعیین کننده باشد. اگر اعضای این شورا چهرههایی باشند که در رسانهها نام آنها مطرح شده میتوان گفت تلفیقی از شخصیتهایی از دو جریان اصلی کشور حاضر هستند که برآیند مباحث و نظرات آنها میتواند مفید باشد.
بیتردید حفظ اقتدار و عزت مردم ایران باید در دستور کار این شورا باشد؛ حال امکان دارد این هدف با تداوم برجام محقق شود یا در جایی با نقض برجام؛ مهم این است که نگاه این شورا به ماجرای برجام منطبق بر شواهد و واقعیتها باشد. البته در این میان باید دید با حضور ترامپ چه تغییری در رفتار دولت آمریکا ایجاد می شود.
در کل مجموعه شرایط موجود بسیار پیچیده است و نمیتوان یک نسخه ثابت تجویز کرد. برجام همچون یک بازی شطرنج است که باید هر لحظه حواسمان به حرکت رقیب باشد و در عین حال مواظب باشیم قاعده بازی برهم نخورد، یا اینکه لااقل ما برهم زننده قواعد بازی نباشیم. تدوین استراتژی و اتاق فکر این شطرنج برجام، بر عهده شورای عالی امنیت ملی است.