دکتر زهرا افشار در حاشیه برگزاری ششمین نشست تخصصی باستانشناسی، تاریخ و فرهنگ خوزستان اظهار کرد: سعی ما در این نشست بر آن بود که اطلاعاتی کلی درخصوص انسانشناسی زیستی و نحوه برخورد با بقایای اسکلت‌های انسانی که از سایتهای باستانشناسی به دست میآید را در اختیار علاقهمندان و باستانشناسان قرار دهیم چراکه فراگیری این مبحث لازمه کار باستانشناسان است.
او ادامه داد: فراگیری این نکات، ارزش بقایای اسکلت‌های انسانی را به گونهای بهتر به تصویر میکشد زیرا در سایه فراگیری این مباحث، باستانشناسان قادر خواهند بود اطلاعات دقیقی را در باب باستانشناسی کسب کنند؛ افزون بر این،نکات مطرح شده در این نشست، علاوه بر افزودن نکات مفید در باره‌ی باستانشناسی، باعث ایجاد پل ارتباطی میان باستانشناسی و علوم پزشکی می‌شود.
این زیستباستانشناس عنوان کرد: مطالعات انسانشناسی و بقایای اسکلت‌های انسانی به ما کمک میکند تا در راستای باستانشناسی، بازسازی زندگی در گذشته را نیز هدف قرار دهیم و سبک زندگی انسانهایی که در گذشته تمدنها، هنرها و جنگها را آفریدند به تصویر بکشیم.
او با بیان این که بقایای اسکلت‌های انسانی نباید به هیچ وجه در باستانشناسی مورد بیمهری قرار گیرند افزود: تمرکزها نباید صرفاً روی اشیای زرق و برقدار همچون سفالها باشد؛ بلکه باید خالق این آثار نیز مورد مطالعه قرار گیرند تا به واسطه آن از جنبههای مختلف زندگی آنان همانند تغذیه، سبک زندگی، رفتار اجتماعی و رنجهای متحمل شده بر آنها نیز آگاه شد.
افشار تصریح کرد: سعی من بر آن بود تا در این نشست معرفی مختصری در این حوزه ارائه دهم چرا که این موضوع در ایران ناشناخته مانده است و دیدگاه بیشتر باستانشناسان از مبحث زیستباستانشناسی، فقط انجام آزمایش روی استخوان است؛ این در حالی است که میتوان با مطالعات بالینی، ماکروسکوپی و غیرتخریبی، اطلاعات وسیعی درخصوص اسکلتها کسب کرد که پازل باستانشناسی را تکمیل میکنند؛ پازلهایی ازجمله پزشکی مدرن، داروشناسی، روشهای درمان، تشخیص منشاء درمان و تکامل بیماریها.
او بیان کرد: متاسفانه به دلیل نوین بودن رشته زیستباستانشناسی که قدمتی حدود 25 سال را دارا است و اینکه در ایران متخصص زیستباستانشناسی تاکنون وجود نداشته و من نخستین فردی هستم که در این زمینه فعالیت میکنم، مطالعاتی تا به امروز روی اسکلتها انجام نشده است که آنهم ناشی از کماطلاعی بوده است.
این متخصص زیست باستانشناس با اشاره به اینکه آخرین مطالعاتی که روی اسکلت‌های ایران انجام شده در جنگ جهانی دوم بوده است که با شیوه‌های خاص آن دوران انجام شد اضافه کرد: پس از آن دوره، مطالعات سیستماتیک و آکادمیکی که توسط متخصصان آگاه انجام شده باشد را سراغ نداریم.
او گفت: به همین دلیل تصمیم گرفتم این کار و آموزش تخصصی آن را آغاز کنم و آن را در آینده نیز ادامه دهم تا بتوانم در صورت همکاری، اسکلتها را در سطح جمعیتی مقایسه کنم و مطالعاتی براساس استانداردهای تعیینشده انجام دهم.
افشار اساس مطالعه استخوانها را انجام آن توسط شخصی آگاه عنوان کرد و افزود: این مطالعات باید براساس پروتکل و استاندارهای تعیینشده در سطح جهان باشند تا به واسطه آن بتوان نتایج مطالعات را با سایر مطالعات مقایسه کرد.
او خاطرنشان کرد: مطالعه اسکلتها از هر منظر جذابیت دارد. این مطالعات ممکن است در خصوص رژیم غذایی، الگوی رشد کودکان در جامعه، بیماریها و مقایسه جمعیتهای گذشته باشد.
این زیستباستانشناس با اشاره به موارد مهم در موضوع حفاظت از استخوانهای مکشوف حین انتقال از سایت تا محل آزمایشگاه گفت: زمانی که خاکبرداری روی اسکلت انجام می‌شود، ابزارهای کاوش باید حتما روی سطوح چوبی ظریف قرار گیرند تا خدشه و خراشی به استخوان وارد نشود چرا که استخوانها بسیار حساس هستند و با درفش، بیل، کلنگ و وسایلی از این قبیل آسیب خواهند دید.
او افزود: فردی که کار کاوش اسکلت را انجام میدهد باید دارای حداقل دانش درخصوص آناتومی بدن باشد و جهت اسکلت را تشخیص دهد.
افشار اضافه کرد: چنانچه نور آفتاب به صورت مستقیم به اسکلت تابیده شود، از آنجا که باعث خشک شدن و ترک برداشتن آن می‌شود، باید دقت کرد سطحی را که مورد کاوش است با یک پلاستیک یا روکش پوشانده شود تا فرآیند از دست رفتن رطوبت به کندی صورت گیرد.
او یادآور شد: تا زمانی که کار کاوش به اتمام نرسیده است، نباید نمونه برداری انجام شود مگر در شرایط خاصی که تصور می شود اگر کار به روز بعد کشیده شود، در این فاصله ممکن است محیط آلوده شود. زمانی نیز که کار کاوش به اتمام رسید نمونهها جمع‌آوری می‌شوند.
این متخصص زیستباستانشناس اظهار داشت: در نمونهبرداری، حدود 15 کیسه پلاستیکی زیپدار برای هر اسکلت نیاز است. استخوانهای بلند دست که سه عدد هستند باید درون یک کیسه قرار گیرند و مشخصات آنها از جمله دست راست یا چپ باید روی کیسهها نوشته شوند؛ ضمن اینکه روی کیسه ها نیز حتما باید سوراخی تعبیه شود تا جریان هوا درون کیسه برقرار باشد زیرا اگر رطوبت زیاد درون کیسهها وجود داشته باشد منجر به تولید قارچ و کپک روی استخوانها شود.
منبع: ایسنا
