حجت اله آریایی نیا اظهار کرد: ایام محرم آئین های معنوی پرشور و خاصی در دزفول برگزار می شود که در کشور منحصر به فرد بوده و می‌توانند با استقبال سایر هموطنان روبرو شوند.
وی افزود: تاریخی بودن شهر دزفول و قدمت چندین قرن عزاداری در آن سبب شده که در ماه محرم، جلوه‌های باشکوه و منحصر به فردی در جای جای این شهر شکل گیرد.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری دزفول بیان کرد: با وجود توسعه دزفول در دهه‌های اخیر در ایام محرم بافت تاریخی این شهر از شور و حال خاصی برخوردار است. هر محله بافت تاریخی دزفول با آداب و رسوم و نوع عزاداری اختصاصی خود که قرن‌ها هویت بومی و اسلامی شهر را در خود به نمایش می‌گذارد، فضایی ویژه و معنوی در ایام محرم به شهر دزفول می‌دهد.
آریایی نیا تصریح کرد: وجود شیدونه‌ها، نخل‌های نمادین چوبی، علم‌ها و سایر نمادهای عزاداری مردمان این دیار به همراه برگزاری مراسم هایی همچون چوب بازی، رجزخوانی، تعزیه، چلاب، سینه‌زنی و غیره در میان کوچه‌های آجری و تکیه‌های گرم و صمیمی در گذرهای بافت تاریخی دزفول شوری وصف‌ناشدنی از ارادت مردم این شهر به سرور و سالار شهیدان به نمایش می‌گذارد و صحنه‌های بی‌بدلیلی خلق می‌کند که هرکدام دارای قدمتی بالغ بر چندقرن هستند.
آریایی نیا افزود: این تنوع و مراسم خاص دزفول علاوه بر جنبه‌های مذهبی و اعتقادی که دارد، می‌تواند دست مایه فرهنگی ارزشمندی برای جذب گردشگران داخلی و خارجی باشد. فضای سنتی عزاداری شهر در کنار مراسم متنوع باعث شده که در برخی محلات دزفول حتی چند ماه قبل از محرم جلسات و تدارکات وسیعی برای باشکوه و منظم برگزار کردن این مراسمات برگزار شود تا چنان که شایسته سوگواران حسینی است مقدمات کار فراهم شود.
رئیس اداره میراث فرهنگی دزفول ادامه داد: وجود تکیه‌های سنتی در جای جای محلات شهر که هر یک به طرز خاصی زینت داده شده‌اند همه جای شهر دزفول را عزادار امام حسین (ع) کرده و هر گوشه‌ای از شهر در عزای مظلومیت امام حسین (ع) و یارانش رنگ ماتم به تن کرده است. همچنین در روز تاسوعا و عاشورای حسینی بیش از ۱۰۰ هیات عزادار از میان بافت تاریخی شهر عبور می‌کنند که بر تنوع و خاص بودن عزاداری‌ها در دزفول می‌افزایند.
آریایی نیا با بیان این که هر یک از نمادهای محرم در دزفول خود حکایتی از غربت وقایع کربلا را روایت می‌کند، اظهار کرد: از نکات جالب توجه این که در برخی محلات دزفول مداحان به گویش محلی به مداحی می‌پردازند که نقش مهمی در حفظ هویت بومی شهر به عهده دارد. علاوه بر آن، از ویژگی‌های اختصاصی محرم دزفول نوای «مار رضویی» در عزاداری‌ها است.
برپایی علم عزاداری
وی گفت: از دیگر ویژگی‌های جالب، وجود علم‌ها در شهر دزفول است. در این شهر از اوائل دهه محرم الحرام بیشتر افرادی که نذر دارند و از سال‌ها پیش با توسل به عاشورائیان و خاندان عصمت و طهارت نذر کرده‌اند شروع به آرایش علم‌هایشان می‌کنند.
آریایی نیا یادآور شد: علم چوب عمودی بزرگی است که آن را با شال‌های سیاه و گاه با شال‌های سبز یا سفید تزئین می‌کنند. مراسم مختلفی با این گونه علم‌ها برگزار می‌شود. از جمله رسم بر این است که در روز عاشورا این علم‌ها را به روی دست گرفته و به صورت برافراشته در کنار هیات‌های عزادار به سوی محل بقعه‌های متبرکه، علم یراق یعنی (رقصاندن علم) می‌کنند و سپس به همراه هیات‌های خود بازمی‌گردند. برخی نیز این علم‌ها را به صورت تزیین شده از ابتدای ماه محرم تا پایان ماه صفر در گوشه‌ای از خانه خود نگه‌داری می‌کنند.
وی اضافه کرد: همچنین رسم بر این است به علت شلوغی مسیر عزاداری و ازدیاد علم‌های کوچک و بزرگ که گاهی اندازه‌های آنها به ۱۲ متر یا بیشتر می‌رسد، بعضی از علم‌داران صبح زود یعنی قبل از شروع عزاداری بر طبق سنت دیرینه علم‌ها را به طرف بقعه متبرکه امام‌زاده رودبند می‌برند و برخی نیز در شب تاسوعا علم‌ها را روی شانه‌های خود تا این بقعه حمل می‌کنند و در آن جا مراسم خاصی با علم‌ها برگزار می‌شود. فلسفه علم این است که نماد پرچم و علم حضرت عباس(ع) است؛ علمی که در سپاه اباعبدالله(ع) در دست داشته است. البته این رسم رفته رفته تغییر یافته و پرچم یا علم در نزد مردم را شکل داده است.
آراستن شیدانه در دزفول
آریایی نیا عنوان کرد: از دیگر رسم‌هایی که در دزفول در ایام محرم دیده می‌شود آراستن شیدونه است. شیدونه که در زبان فارسی آن را شیدانه یا شیدان ذکر کرده‌اند یک حجله و چهار طاقی با چهار گلدسته است که از چوب و در ابعاد مختلف ساخته می شود و دیواره‌های داخل و بیرون آن را با تصویر و تمثیل‌هایی از ائمه آرایش می دهند و نام‌های مختلفی چون شیدانه حضرت علی‌اصغر (ع) و شیدانه حضرت قاسم (ع) را بر آن می‌گذارند و در روزهای تاسوعا و عاشورا و برخی نیز از اول دهه ماه محرم آن را از محل خود بیرون می آورند و در مسیر عبور هیات‌های عزادار قرار می دهند و از درون آن نان و حلوا و خرمای نذری که از قبل تهیه کرده بودند به مردم و عزادارن می دهند.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری دزفول اضافه کرد: مهمترین شیدونه دزفول را می‌توان شیدونه امام رضا (ع) دانست که هر سال علاوه بر آراستن خود آن ماکتی از وقایع کربلا در کنار آن ساخته می‌شود.
وی بیان کرد: دیگر نماد سنتی دزفول، نخل است که مانند شیدانه است با این تفاوت که برخلاف شیدانه که بالای آن تقریبا صاف و تخت است بالای نخل طاق گونه و مخروطی و هلالی است و از طرفی بزرگ‌تر و سنگین‌تر از شیدانه بوده و حمل و نقل آن خیلی مشکل است. ضمن اینکه کلمه نخل وجه تسمیه‌ای از قامت رسا و نخل قامت رعنای جوانانی همچون ابوالفضل العباس (ع) و قاسم بن الحسن (ع) و در زبان فارسی به معنای تابوت‌واره است که در عزای امام حسین (ع) به ویژه در روز عاشورا توسط دسته‌های عزادار بر دوش گردانده می شود.
لزوم ثبت ملی برخی آئین های عزاداری در دزفول
رئیس اداره میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری دزفول درادامه بابیان اینکه آئین های دیگری نیز از قرن ها پیش در دزفول وجود داشته که گذرزمان موجب فراموشی آنها شده، تاکید کرد: لازم است برخی از این آئین های عزاداری محرم از جمله چوب بازی، علم یراق، علم گردانی و نخل گردانی که هرکدام بیانگر صحنه و از واقعه کربلا بوده به عنوان میراث معنوی ثبت ملی شوند تا علاوه بر حفظ و معرفی هرچه بیشتر این آئین ها که هر کدام از قدمت چندین قرن در دزفول برخوردار هستند موجب جذب گردشگر خارجی و داخلی در ایام محرم به این شهرستان باشد.
وی اضافه کرد: به عنوان مثال آئین چوب زنی یا چوب بازی از آئین هایی است که از ۵۰۰ سال پیش قدمت دارد و از ۱۴۰ سال پیش در محله کلانتریان و برخی محله های قدیمی دزفول در دهه نخست ماه محرم اجرا می شود. در این آئین عزاداری لحظه به میدان آمدن حضرت علی اکبر(ع) در کربلا با خواندن اشعاری حماسی به نمایش گذاشته می شود.صدای به هم زدن تکه های چوب در این آئین تداعی کننده صدای شمشیر و نیزه ها در جنگ حضرت علی اکبر(ع) با دشمن است و حرکات و جهش هایی که توسط شرکت کنندگان انجام می شود نیز تداعی کننده پرش ها و حرکات دو جنگجو در صحنه نبرد است که با شعرخوانی مداح اهل بیت (ع) همراه است.
آریایی نیا ادامه داد : اداره میراث فرهنگی تلاش خود را برای تدوین برنامه ای در راستای ثبت این مراسم ها به عنوان میراث معنوی در دستور کار قرار خواهد داد اما لازم است تا سایر مسئولان و متولیان نیز در این مسیر پیگیری های لازم را انجام داده و سازمان میراث فرهنگی نیز با توجه به اهمیت و جایگاه این آیین ها در مسیر ثبت ملی شدن آنها همکاری لازم را داشته باشد.
منبع: مهر
