شهر تاریخی عقدا از توابع شهرستان اردكان علاوه بر بناهاي ديدني و كهن، داراي جاذبههای طبيعي چشمنوازی مانند انارستان كه در گويش محلي نارستان خوانده ميشود است؛ آبادیاي بازمانده از دوران قاجار که چشمهي جوشانِ آن و انارهای خوشمزهاش، حتي براي لختي هم ميتواند دل هر رهگذری را به اين زيباييها گره زند.
«نادر پیری اردکانی» از پژهشگران و تاریخنویسان اردکانی، ميگويد: این روستا كه وسعتي حدود دو كيلومتر مربع دارد، در فاصله ۱٨کیلومتری شهر عقدا و ۵۰ کیلومتری مركز شهرستان اردکان واقع شده است.
وي اضافه ميكند: روستا اگر چه داراي واحدهاي مسكوني است ولي غالباً خالي از سكنه هستند و تنها در برخي ايام و ماههای سال مانند روزهای تعطیل و مناسبتهای ملی مذهبی، قريب ۱٨ خانوار با جمعيتي حدود 100 نفر در انارستان به دور هم جمع میشوند.
به گفتهي وي، انار در كنار گندم و جو از محصولات اصلي اين آبادی است که وجه تسمیه این روستا به عنوان «انارستان» نیز به همين موضوع بازمیگردد.
پیری اردكاني به چشمه آب جوشان اين آبادي كه در دل کوهي واقع شده است، اشاره و با بيان اين كه اين چشمه در افکار عمومی محلی متبرک به شمار میرود، تصريح ميكند: اهالی منطقه معتقد هستند كه آب شیرین و گوارای اين چشمه با حضور حضرت خضر نبی(ع) در اين مكان به جوشش درآمده است لذا به ميمنت اين اتفاق، هر ساله اقدام به پخت آش نذری میکنند و آب چشمه را نیز شفابخش میدانند.
وي پیشینه این آبادی را بیشتر از روستاهای اطراف مانند «مزرعه نو» و «خلیل آباد» عنوان میکند و وجود کاروانسرای تاریخی واقع در این آبادي را نيز مويد همين مسئله ميداند.
«محسن میرجانی ارجنان» ريیس پایگاه پژوهشی ميراث فرهنگي اردکان در مورد سنديت اين آبادي به خبرنگار ايسنا ميگويد: «انارستان» در واقع یک کلاته به شمار میرود که کوچکتر از آبادی محسوب ميشود و در ابتدا نيز فاقد مكاني براي سكونت بوده است.
وی با اشاره به این که بر اساس اسناد موجود، «انارستان» به عنوان یک استراحتگاه برای کاروانیان و مردم منطقه به شمار ميرفته است، در اين باره تصریح ميكند: در وهله نخست كاروانسرای این کلاته مورد توجه بوده ولي سپس با توجه به رونق تولید انار در منطقه، به مرور زمان به انارستان معروف شده و به تدريج نیز سکونت برخی اهالي آبادیهای اطراف در آن اتفاق افتاده است.
این مورخ و باستانشناس اردكاني، قدمت انارستان را مربوط به دوره قاجاریه ذكر و اضافه ميكند: البته کاروانسرای انارستان قديميتر و مربوط به دوره صفویه و در اصل یک مجموعه بین راهی منفرد در گلوگاه جغرافیایی منطقه بوده كه قدمت این کلاته را نيز ارزشمند كرده است.
رییس سابق اداره میراث فرهنگی اردکان از آجر به عنوان ساختار معماری کاروانسرای تاریخی انارستان یاد میکند و میگوید: شاخصترین اثر تزئیناتي این مجموعه، مربوط به چارسوق داخلی و گچبریهای کاروانسراست که آن را از نظر معماری نیز به عنوان بنای شاخص منطقه مطرح كرده است.