جنگلهای هیرکانی که ناحیه سرسبز شمال را تشکیل می‌دهند ۵۵ هزار کیلومتر مساحت دارد و از تنوع زیادی با بیش از ۱۵۰ نوع گیاه بومی، درختی و بوته‌ای مانند شمشاد و انجیلی تشکیل شده است.
درختان این جنگل‌ها از نوع های راش، بلوط، توسکا، نارون، زبان‌گنجشک، شمشاد و بلوط است که این درختان شرایط ویژه و منحصربه فردی دارند زیرا برخلاف همه دنیا که در ارتفاعات خاص درختان راش روئیده نمی‌شوند، در جنگلهای هیرکانی توده‌های عظیمی از این درختان در ارتفاعی غیرقابل باور رشد می‌کند.
در حال حاضر با وجود تفییرات اقلیمی حاکم بر آب و هوای کشور شرایط محیطی جنگل ها و گونه های درختی خوب نبوده و در کنار آن عوامل انسانی باعث ضعف فیزیولوژیکی در بین درختان شد و این عوامل در کنار هم بیماری ذغالی را در بین گونه های بلوط جنگل های شمال رقم زد.
*بلوط شمال درگیر بیماری ذغالی یا همان آتشک
احسان ساداتی عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور در گفت و گو با ایسنا مازندران، با بیان اینکه ضعف فیریولوژیک و تغییر اقلیم عامل حمله آفات و بیماری ها بر روی درختان جنگی است، اظهار کرد: پدیده تغییر اقلیم با توجه به قرار داشتن کشور ما روی کمربند خشک دنیا باعث شد تا برخی گونه های درختان جنگلی دچار ضعف فیزیولوژیک و بیماری شوند.
وی تصریح کرد: کم آبی، گرم شدن زمین و اثرات گلخانه ای از جمله عواملی بوده که کل گونه های گیاهی چه زراعی، جنگلی و باغی تحت تاثیر قرار گیرند.
عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور با اشاره به اینکه گیاه وقتی به صورت فیزیولوژی دچار ضعف شود مورد حمله عوامل محیطی قرار می گیرد، گفت: عوامل تنش زا آن مثل آفات و بیماری ها در این مواقع بیشتر به عرصه جنگلی و درختان حمله ور می شوند.
دکترای علوم جنگل گرایش اکو فیزیولوژی افزود: به طور مثال اگر یک انسان دچار ضعف جسمی شدید قرار گیرد با یک باد سرد دچار بیماری می شود، گیاه نیز با در معرض قرار گرفتن عوامل محیطی تنش زا مثل گرما، سرما، خشکی، شوری ضعیف می شود.
ساداتی با بیان اینکه بلوط ها گونه هایی هستند که در دامنه جنوبی رشد می کنند، خاطرنشان کرد: در نیمکره شمالی کلا خورشید در ضلع جنوبی به صورت عمودی تر می تابد و گرمای آن بیشتر است، گیاهی که در این منطقه قرار می گیرد فقط گونه درختان بلوط است.
وی ادامه داد: گونه درختان رآش جنگل های هیرکانی را در دامنه شمالی می بینیم، جایی که رطوبت بیشتر، نور خورشید و گرما کمتر است.
عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور با اشاره به اینکه گونه ای مانند بلوط که خود به گرما مقاوم است و در دامنه جنوبی نیز قرار می گیرد اما با تشدید گرما گیاه دچار کم آبی و ضعف فیزیولوژیک می شود، بیان کرد: در مواقعی که درخت دچار کم آبی و ضعف فیزیولوژیک شد، آفت و بیماری هایی که در منطقه وجود دارد به این گیاه حمله و گیاه را از پا در می آورد.
دکترای علوم جنگل گرایش اکو فیزیولوژی یادآور شد: گیاه نیز نمی تواند خود را ریکاوری کند و برگردد، بنابراین از بین می رود.
ساداتی افزود: دو نوع بلوط در جنگل های هیرکانی وجود دارد با نام های بلوط " بلند بازو " و بلوط " آوری " که این گونه در ارتفاعات بالای هزار و ۸۰۰ تا ۲ هزار متر رشد می کند.
وی اظهار کرد: در حال حاضر بلوط های بلند بازو درگیر بیماری ذغالی هستند که در ارتفاعات پایین تر رشد می کنند و در قسمت شرق جنگل های هیرکانی، ضعف فیریولوژیکی گیاه بیشتر است.
*عامل انسانی بیشترین تاثیر در آلودگی درختان را دارد
محمد رضا بابایی کارشناس مرکز تحقیقات وآموزش کشاورزی و منابع طبیعی مازندران در گفت و گو با ایسنا، با بیان اینکه بیماری ذغالی یک بیماری قارچی است که بیشتر درسال های گذشته درمناطق ایلام و استان های غربی روی بلوط فعالیت داشته، گفت: شدت خسارت در آن مناطق زیاد بوده وبعد از آن جا در استان گلستان و جنگل های قرق این بیماری دیده شد.
وی با اشاره به اینکه این بیماری در حال حاضر به جنگل های مازندران سرایت کرده، خاطرنشان کرد: بلوط های پارک شهید زارع ساری بر اثر این بیماری ازبین رفتند و این بیماری به گونه ای است که اگر در درخت نفوذ کند ممکن است چندسالی در درخت بوده منتهی مهاجم نیست، وقتی مهاجم می شود که استرس خشکی داشته باشیم.
کارشناس مرکز تحقیقات وآموزش کشاورزی و منابع طبیعی مازندران افزود: سال هایی که کم آبی و بارندگی کم است، این گیاه یا درخت ضعیف می شود و با ایجاد زخم در بدنه درخت مانند شکستن شاخه ها توسط عوامل انسانی خساراتی جبران ناپذیری به بارمی آورد.
بابایی تصریح کرد: این بیماری به گونه ای است اگر به گیاهی آب نرسد و از نظر فیزیولوژی دچار ضعف شود آفات ها مانند سوسک های چوب خوار به درخت حمله و درخت را درگیر می کنند که راه نفوذ راحت تر این قارچ ها به بدنه درختان همان زخم روی درخت است.
وی خاطرنشان کرد: این بیماری در ایران روی درختان آزاردار، ممرز، راش گزارش شده است و بیشتر خسارت ها مربوط به درخت بلوط می باشد و این بیماری بیشتر درجنگل های شرق مازندران به علت خشک بودن اقلیم مناطق شیوع دارد.
کارشناس مرکز تحقیقات وآموزش کشاورزی و منابع طبیعی مازندران با بیان اینکه تغییر اقلیمی چند سال اخیر می تواند دلاِیل اصلی این بیماری باشد، گفت: خشکسالی های مکرری که در چندسال اخیر اتفاق می افتد درختان را در استرس کم آبی قرار داده و در برخی گونه ها مثل بلوط خود را بیشتر نشان داد.
بابایی تصریح کرد: در رابطه با بیماری ذغالی نقش مردم بسیار زیاد است و جایی که مردم به عنوان تفرجگاه استفاده می کنند خاک کوبیده و میزان نفوذ پذیری خاک کم می شود که ریشه نمی تواند از آب تغذیه کند.
وی یادآور شد: عامل انسانی بیشترین تاثیر در آلودگی را درختان داشته اما آمارها متفاوت است و در جنگل های مازندران و گلستان این بیماری بین 10 تا 25 درصد تفاوت دارد.
کارشناس مرکز تحقیقات وآموزش کشاورزی و منابع طبیعی مازندران خاطرنشان کرد: راه پیشگیری از این بیماری، آموزش اساسی به مردم، قطع نکردن درختان و حفظ منابع طبیعی است.
ایسنا