به گزارش تابناک قم، در پی بروز آنفلوانزای فوق‌حاد در باغ پرندگان قم، روزنامه «پیام ما» طی گزارشی نوشت: همه پرنده‌های باغ پرندگان قم را معدوم کردند؛ همه طاووس‌ها، عقاب‌ها، پلیکان‌ها، طوطی‌ها و هر پرنده‌ای که از سه ماه پیش در قفس‌های باغ جا داده و در آبگیرهای مصنوعی رها کرده بودند. آنفلوانزای فوق حاد پرندگان که در هفته‌های گذشته در تالاب میقان اراک پرندگان را می‌کشت و حالا میان لک‌لک‌های زریوار هم دیده شده، این بار به قفس‌های باغ پرندگان قم رسید که شهرداری ۲۱ میلیارد تومان برایش هزینه کرده بود. خبر تایید بیماری در این مجموعه صبح پنج‌شنبه رسید اما پیگیری‌ها نشان می‌دهد، اکنون همه پرنده‌ها را که شمارشان از سه هزار فراتر می‌رفت، برای جلوگیری از آلودگی بیشتر، از بین برده‌اند.
روز پنج‌شنبه اداره دامپزشکی قم در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که بیماری آنفلوانزای فوق حاد پرندگان در «تعدادی از پرندگان باغ پرندگان شهر قم» به تایید رسیده است. در این اطلاعیه تاکید شده که موازین بهداشتی قرنطینه‌ای در شعاع‌های اپیدمیولوژیک این مناطق اقدام شده و به صاحبان واحدهای مرغداری، مدیریت باغ‌های پرندگان، پرورش‌دهندگان طیور زینتی و طیور بومی هشدار داده شده که ضوابط بهداشتی را رعایت کنند. اطلاعیه دامپزشکی قم همچنین از شناسایی و تایید ابتلای یک لک‌لک در دریاچه زریوار کردستان به بیماری آنفلوانزای فوق حاد پرندگان هم خبر داده اما از فاجعه رخ داده از باغ پرندگان قم هیچ نگفته است.
کلنگ این مجموعه که دومین باغ بزرگ کشور معرفی می‌شود، سال ۹۵ به دستور شهردار به زمین خورد و برای ساختنش ۲۱ میلیارد تومان خرج کردند و هزینه‌هایی بیش از این برای خرید پرنده‌ها از نقاط مختلف و حتی کشورهای دیگر. باغ پرندگان قم را که مخالفانش هم کم نبودند آذرماه بهره‌برداری کردند و در تبلیغات گفتند که پرندگانش در ۱۱ قفسه و سوله‌ای ۲ هزار و ۷۰۰ مترمربعی نگهداری می‌شوند.
سایت‌های بلیت‌فروشی نوشته‌اند ۳۱۰ گونه پرنده از پرندگان گرمسیری، حاره‌ای، سردسیری، انواع و اقسام پرندگان شکاری و کلکسیونی از پرندگان کمیاب و نادر اینجا نگهداری شده است اما اکنون پس از معدوم‌سازی همه آن‌ها، محیط زیست قم می‌گوید از تعداد پرنده‌ها بی‌خبر است. پیش از این البته گفته شده بود که شمار آن‌ها به ۳۸۰۰ بال می‌رسد و حالا مسئولان می‌گویند شمار پرنده‌ها باید از این کمتر باشد.
از پرندگان چه خبر؟
در حالی که همین حالا بیش از ۵ هزار پرنده به دلیل سم بوتولیسم در تالاب میانکاله مرده‌اند و پیش‌بینی دامپزشکی نشان می‌دهد فاجعه سال گذشته و مرگ ۴۰ هزار پرنده بار دیگر تکرار می‌شود ، آنفلوآنزای فوق حاد بحران دیگری ساخته است. بعد از تایید بیماری در باغ پرندگان هنوز کسی از معدوم‌سازی همه گونه‌های باغ پرندگان خبری نداده است.
رضا موسوی مشکینی، مدیر کل محیط زیست استان قم خبر آخر را می‌دهد: "وقتی که بر اساس اعلام دامپزشکی تست تعدادی از پرنده‌های این مجموعه مثبت شد، از ما خواستند که برای اقدامات بعدی‌شان حضور داشته باشیم. چهارشنبه عصر همکاران بخش حیات وحش را به آنجا اعزام کردیم. ظاهرا طبق پروتکل‌هایشان باید آن‌ها را معدوم می‌کردند. یعنی هر پرنده‌ای آنجا بوده باید از بین می‌رفت." حالا چه تعدادی از پرندگان کشته شده‌اند؟ او نمی‌داند و می‌گوید: "دامپزشکی هم در آن مرحله از گونه‌ها شناختی نداشت و حالا تعداد و همین‌طور گونه‌ها باید صورت‌جلسه و مستندسازی شود و گزارش آن را به ما تحویل دهند."
موسوی توضیح می‌دهد که این مجموعه چند بخش دارد؛ حاره‌ای، سردسیری و پرندگان کمیاب، قفس‌های جداگانه و محوطه باز. "وقتی گفتند بیماری آمده پیشنهاد دادیم که این بخش‌ها از هم جدا شود و بخش‌های آلوده ایزوله شود. اما دامپزشکی گفت کل این مجموعه یک واحد حساب می‌شود و همه‌شان باید معدوم شوند. تعدادشان را نمی‌دانم؛ دو سه هزار پرنده. همه هم پرندگان خاص هستند؛ زینتی‌اند و از جاهای مختلف دنیا آمده‌اند. خیلی دردناک است. قرار بود کار معدوم‌سازی را همان شب انجام دهند. طبق آنچه به ما گفتند، احتمالا انجام شده." پیگیری‌های بیشتر نشان می‌دهد کار معدوم‌سازی همه گونه‌های این مجموعه چهارشنبه شب به اتمام رسیده است.
باغ پرندگان دیر متوجه بیماری شد
یک منبع آگاه در محیط زیست استان قم می‌گوید: "مرگ پرندگان از ده، دوازده روز پیش از اینکه پای دامپزشکی به ماجرا باز شود، آغاز شده بود. مسئول فنی بعد از این همه مدت تازه متوجه شد که آنجا تلفاتی اتفاق افتاده است. برای محیط زیست هم سوال‌برانگیز است که چرا مسئول فنی که از طرف دامپزشکی معرفی می‌شود، اینقدر دیر خبردار شده که پرندگان بیمارند." اینطور که محمدرضا عابدی، رئیس اداره حیات وحش حفاظت محیط زیست استان قم می‌گوید، مسئول باغ پرندگان قم مدعی است که دانه غذایی که از «شرکت روزآمد» گرفته، سبب این بیماری شده است. عابدی خود این موضوع را تایید نمی‌کند. بیماری که در تالاب‌ها جان گرفته و هر روز پرنده‌های مهاجر را می‌کشد چطور به این مجموعه راه یافته است؟
در حالی که باغ‌های پرندگان، حتی پرندگان مهاجر را در مجموعه خود دارند آیا ممکن است که ورود یک گونه از تالاب‌های آلوده، پرنده‌های باغ را بیمار کرده باشد؟ فعالان محیط زیست و حقوق حیوانات می‌گویند باغ‌های پرندگان حلقه آخر زنجیره قاچاق پرندگان مهاجرند. تخلف دور از انتظار نیست چه آنکه پیش از این گونه‌های مهاجر تالاب‌های شمالی از باغ پرندگان تهران سر درآورده بودند و باغ پرندگان مشهد کشف ۷۰ پرنده قاچاقی را در سابقه خود دارد.
با این همه رئیس اداره حیات‌وحش قم می‌گوید: "من نمی‌توانم ادعای مطرح شده مسئول باغ را به طور قاطع اثبات یا رد کنم. پیگیری دلایل شیوع بیماری در تخصص سازمان دامپزشکی است. آن‌ها نمونه‌برداری کرده‌اند و به طور قطع گزارش می‌دهند." بیماری هنوز به تالاب مُره در نزدیکی جاده قم-گرمسار نرسیده اما تالاب میقان که جمعیت بزرگی از غازهای خاکستری را از دست داده ۲۵۰ کیلومتر قم فاصله دارد و زیستگاه‌های طبیعی و مصنوعی را مستعد بیماری می‌کند. "اگر احتمال تخلف باشد، باید دید پرنده از کدام تالاب زنده‌گیری شده و به اینجا آمده که پرندگان را بیمار کرده است. بر اساس قانون ورود هر گونه پرنده به باغ پرندگان تحت نظارت ماست و تمام پرندگان با مجوز محیط زیست به مجموعه منتقل شده بودند."
چه خواهد شد؟
بررسی پیشین در آبان‌ماه (چند هفته پیش از بهره‌برداری مجموعه) نشان می‌داد تلاش برای خریدن پرنده و بستن قرارداد با تامین‌کننده حیوانات پیش از آن بود که محیط زیست به باغ پرندگان قم مجوز فعالیت بدهد. محمد آتش‌زر، عضو شورای شهر قم اخذ مجوز محیط‌زیست گفته بود "قطعا پروژه‌ای که ده‌ها میلیارد هزینه روی آن انجام شده، مجوز محیط زیست هم دارد." اما مدیر محیط زیست استان قم دریافت مجوز را رد کرده و البته گفته بود که "این موضوع کاملا قانونی است و ما در همین چارچوب هم مجوزات لازم را به موقع صادر می‌کنیم". همان وقت‌ها دریافت مجوز درگیر «چند ایراد جزئی» بود؛ مثل معرفی دامپزشک. مدیر کل محیط زیست قم حالا می‌گوید: "ابتدای راه‌اندازی این مجموعه بحث‌های مطرح شد که باید پروانه بهره‌برداری داشته باشد تا بتواند مجوز پرنده بگیرد. سوال این بود که اول پروانه بگیرد و بعد پرنده بیاورد یا برعکس. همان داستان مرغ و تخم مرغ است. این بود که گفتیم پرنده‌ها را بیاورد، می‌تواند مجوز بگیرد."
حالا پس از مرگ هزاران حیوان چه می‌شود؟ عابدی، معاون اداره حیات وحش می‌گوید: "مجموعه باغ پرندگان قم باید ایزوله و تعطیل شود. ما به شهرداری گفته‌ایم که باید ضوابط بهداشتی که دامپزشکی برای تهیه پروانه بهداشتی گفته را تهیه کنند و بعد می‌توانند مجوز بگیرند." مجوز قبلی آن‌ها سه ماهه بود و به گفته عابدی تا یازدهم بهمن باطل شده بود. موسوی، مدیر کل محیط زیست قم توضیح می‌دهد: "روزی که می‌خواستند مجوز بگیرند، نظر موافق ما منوط به ارائه این پروانه بود. سه ماه پیش دامپزشکی یک پروانه موقت سه ماهه به آن‌ها داده بود. ما هم گفتیم موافقتمان تا زمانی اعتبار دارد که این پروانه تایید شود. این سه ماه همین روزها تمام شده بود." به گفته او بعد از این بعید است که این مجموعه حتی تا اردیبهشت ۱۴۰۰ هم به راه بیفتد.
همه مشکلاتی که باغ پرندگان داشت و دارد
مسئولان محیط زیست از ایرادات و مشکلات بهداشتی می‌گویند که پیش از این باید رفع می‌شد و بعد از این هم باید دیده شود. مثل نبود سایت قرنطینه برای ورود حیوانات جدید که گویا به تازگی رفع شده بود. موسوی‌مشکینی می‌گوید: "آن‌ها یک سری از توصیه‌های دامپزشکی را اجرا کرده بودند و احتمال داشت که بتوانند بار دیگر پروانه دامپزشکی را بگیرند. ما هم برای در نظر گرفتن فضای قرنطینه و وضعیت فضاهای روباز نظراتی داشتیم. می‌دانستیم که موضوع آنفلوآنزا در قم جدی است، چون هر سال بروز داشته و امسال هم چنین شد. مسئولان باغ پرندگان در حال رفع این نواقص بودند و کارهایی هم کرده بودند اما با مرگ همه پرندگان دیگر به آن مرحله نرسید."
عابدی، رئیس اداره حیات‌وحش هم از نبود سیستم تصفیه فاضلاب می‌گوید و مسئله کارشناس محیط زیست و بهداشت کارکنان و البته رعایت اصول فنی احداث و نگهداری باغ پرندگان. "همین چند روز پیش با پایان مجوزشان به آن‌ها نامه زدیم که اگر می‌خواهند به طور قانونی فعالیتشان ادامه داشته باشد، باید نظرات دامپزشکی حتما جلب شود و ایرادات را رفع کنند. حالا باید نگران بود چون اگر آنفلوآنزای فوق حاد اپیدمی شود، هم برای پرندگان اهلی و مرغداری‌ها و سلامت انسان‌ها خطرناک است، هم پرندگان و تنوع زیستی." به گفته او این مجموعه در شرایط کرونا بازدیدکننده هم نداشت و بنا بود که به مشکلات رسیدگی کند اما نادیده‌گرفتن پروتکل‌های بهداشتی به مرگ همه حیوانات انجامید.
منبع: قم نا
