هر چند به نظر میرسد تدوین سندی میتواند مسئولیت هر یک از دستگاههای اجرایی را مشخص کرده و تصمیمگیری جامعی برای ارتقا کیفیت نان را منجر شود، در عمل تحولی در کیفیت نان حاصل نشده و به نظر میرسد به تعبیر خود مسئولان نان در اردبیل همچنان متولی مشخصی ندارد.
تا جایی که شهروندان اردبیلی از کیفیت انواع نان ابراز گلهمندی کرده و معتقدند نانی که امروز خریداری میشود به مانند نانهای چند سال قبل بوده و تغییری در کیفیت حاصل نشده است.
تعجیل در پخت با قربانی شدن کیفیت
یکی از گلایههای شهروندان از خرید نان نیمپز و خشک شده است. بطوریکه برخی معتقدند نان به اندازه کافی در تنور نپخته و یا خمیر آن به درستی آماده پخت نمی شود.
شهروند اردبیلی به مهر گفت: بنده از نانواییهای مختلفی در سطح شهر نان سنگک و بربری تهیه کردهام و متأسفانه به جای نان، نانوا خمیر خشک شده به دست مشتری میدهند.
رامین رحمانی تصریح کرد: زمانی نانوا صبح علیالطلوع به نانوایی میرفت و چند ساعت زمان صرف میکرد تا خمیر به درستی آماده پخت شود. اما در حال حاضر نانوا یک ساعت قبل از پخت کرکره مغازه را بالا میکشد و خمیر آماده نشده به تنور میرود.
وی معتقد است زمان پخت نان با هدف تحویل زودهنگام اندک است و هر چند روی نان خشک شده اما داخل آن خمیر باقی مانده است.
مصرف جوششیرین به قوت باقی است
در عین حال مدیر کل تعزیرات حکومتی استان در گفتگویی تأکید کرد: یکی از دلایل اصلی خشک شدن سطح نان به مصرف جوششیرین مرتبط است.
حسین نجف زاده تصریح کرد: با وجود اینکه مصرف جوششیرین بیش از ۵۰ درصد کاهش یافته اما هنوز در پخت نان به ویژه بربری از جوششیرین استفاده میشود.
وی میزان مصرف جوششیرین در خود خمیر را ۱۰ درصد عنوان کرد و افزود: جوششیرین به عنوان رومال موجب خشک شدن و سرخ شدن نان میشود.
به گفته مدیر کل تعزیرات حکومتی استان هر چند از تخممرغ هم برای رومال استفاده میشود اما جوششیرین سطح نان را خشک میکند.
این اظهارات در حالی است که اغلب مسئولان و نهادهای متولی مصرف جوششیرین را با کاهش قابل توجه عنوان میکنند. بطوریکه فرماندار اردبیل دو سال قبل به عدد کاهش ۹۰ درصدی مصرف جوششیرین در پخت نان و بهبود کیفیت نان اشاره کرد.
عدم مصرف آرد سبوسدار و بهانه فرهنگ مصرف
نه تنها نحوه پخت و مصرف جوششیرین بلکه نوع آرد مصرفی نیز موجب شده کیفیت نان اردبیل مطلوب نباشد.
شاید به تعداد انگشتان یک دست نانوایی ها از آرد سبوسدار استفاده میکنند و متأسفانه این موضوع به بهانه فرهنگ مصرف مردم اردبیل و علاقهمندی آن ها به نان سفید رنگ تداوم دارد.
مدیر کل تعزیرات حکومتی استان تأکید کرد: یکی از مشکلات پخت سنگک و نانوایان آزاد پز عدم مصرف آرد سبوسدار است.
نجف زاده معتقد است مصرف نان سبوسدار نیازمند فرهنگسازی است اما یکی از شهروندان اردبیلی گفت: مردم نان سبوسدار نمیبینند که مزه و طعم آن را تجربه کنند.
فرناز محمد پور تصریح کرد: ما به نان خاصی عادت داریم و همین نوع خاص تهیه شده و هر روز مصرف میشود.
وی در خصوص علت عدم علاقهمندی شهروندان به نان سبوسدار که رنگ تیرهتری دارد، ادامه داد: اغلب شهروندان از تنوع استقبال میکنند اما خود نانوایی ها سبک پخت خاصی دارند.
با وجود اینکه عدم استقبال مردم بهانه عدم پخت نان مطرح میشود اما مدیر غذا و داروی علوم پزشکی استان معتقد است، پخت نان علاوه بر مشکلات فرهنگی با مشکلات نظارتی مواجه است.
عبدالرسول ادیب با تأکید به اینکه آرد سبوسدار با تأمین بسیاری از ویتامینها از یبوست جلوگیری میکند، متذکر شد: متأسفانه در نان با مشکلات فرهنگی مواجه ایم و اغلب شهروندان نان سفید را ترجیح میدهند.
ادیب معتقد است ۶۰ درصد از سلامتی افراد به نان وابسته است و هر زمانی که بتوان نان را اصلاح کرده میتوان بخش اعظم سلامت تغذیه را اصلاح شده دانست.
وی در خصوص مشکلات نظارتی نان با تأکید به اینکه نان سنتی متولی واحد و مشخص ندارد، ادامه داد: این موضوع موجب شده هم در آرد هم در کارخانه آردسازی هم نانوا و هم خود مصرف کننده با مشکلاتی مواجه باشیم.
مدیر غذا و داروی علوم پزشکی استان تأکید کرد: اغلب نانها در تخمیر، مواد اولیه و پخت نقص دارند و به عنوان مثال از آرد سبوسدار در پخت استفاده نمیشود.
وی با ذکر مثالی به پخت نان لواش در ۲۰ ثانیه اشاره کرد و افزود: در واقع لواشی که به این شکل تحویل میشود خمیر پخت شده است و نمیتوان آن را یک نان کامل دانست.
بهداشت نامطبوع محیط نانوایی ها
برخی شهروندان اردبیلی معتقدند کیفیت محیط نانوایی نیز قابل قبول نیست و اگر نظارتی انجام میشود، کافی نبوده است.
علی مرتضایی تصریح کرد: متأسفانه البسه و روپوش اغلب نانوایی ها در وضعیت نامناسبی بوده و به هیچ عنوان از دستکش نیز استفاده نمیشود.
وی افزود: در اغلب نانوایی ها شما شاهد کثیفی محیط نانوایی هستید و حتی یک گردگیری و تمیزکاری ساده انجام نمیشود.
این اظهارات در حالی است که به نظر میرسد هر یک نانوایی توسط دستگاههای متعددی از جمله غله، صنعت و معدن، بهداشت و تعزیرات حکومتی نظارت میشود.
وضعیت نامطبوع نانوایی ها در برخی مواقع موجب ریزش مشتری یک نانوایی خاص شده و یا مشتری نانوایی متعهد را افزایش داده اما اینکه خود نظارتها موجب کیفیتبخشی شود، در عمل به نظر میرسد این موضوع محلی از اعراب نداشته است.
نانوایی چند منظوره نیز منجر به کیفیت نشد
نه سند ارتقا کیفیت نان و نه جلسات متعدد که میتوان گفت فاصله زمانی آن به طور میانگین به یک ماه نمیرسد، نتوانسته چاره کار کیفیت نان باشد.
بطوریکه در مقطعی اعلام شد که نانواییهای چند منظوره و آزاد پز میتوانند با نرخ اختیاری منجر به کیفیتبخشی به نان شوند.
در سال ۹۴ موضوع ارائه مجوز به نانواییهای چند منظوره در اردبیل مطرح شد. نانوایی چند منظوره برای مردم تازگی داشت اما به سرعت نیز استقبال شده و مورد پذیرش قرار گرفت.
در آن مقطع فرماندار اردبیل دلیل این امر را کیفیتبخشی به پخت نان عنوان کرد و گفت: در مقطعی که در زمان هدفمندسازی یارانهها آرد به نرخ آزاد به فروش رفته شاهد بهبود کیفی نان بودیم و مجدداً با توقف آن با مشکل کیفیت آرد و نان مواجه شدیم.
جواد زنجانی با یادآوری اصلاح قیمت از سال ۹۲ اضافه کرد: پخت نان باید برای نانوا صرف کند تا در مقابل نان کیفی تولید شود و با توجه به اینکه تا سال ۹۳ قیمت آرد و نان در اردبیل افزایش نداشت این موضوع در کیفیت نان تأثیر گذاشته بود.
وی با یادآوری افزایش ۲۰ درصد قیمت نان ادامه داد: با این وجود حتی این افزایش نیز به صرفه نانوا نبود و خیلی از نانوایان به دلیل مشکل قیمتها مجبور به تعطیل کردن فعالیت خود شدند.
فرماندار اردبیل حمایت از نانواییهای آزاد پز و چند منظوره را راهکار حل این مشکل دانست و در ادامه ۱۵ نانوایی چند منظوره در اردبیل راهاندازی شد.
با این وجود خلأ نظارتی نتوانست اهداف این طرح را محقق سازد. امروز شهروندان اردبیلی حتی از نانواییهای آزادپز نیز نان بدون کیفیت خریداری میکنند.
از سویی مدیر کل تعزیرات حکومتی استان نیز به مهر گفت: با افزایش کمی نانوایی ها صف نان شکسته و به جز ساعات خاص شلوغی در مقابل نانوایی دیده نمیشود.
وی افزود: با این وجود دغدغه کیفیت به قوت خود باقی است و رسیدگی به تخلفات مرتبط با کیفیت نان از سوی تعزیرات حکومتی استان دنبال میشود.
با وجود اینکه به نظر میرسد آزادپزی فرصتی برای رقابت بین نانوایی ها فراهم میساخت، اما در عمل هیچ نانوایی مشتری خود را از دست نداده و به دلیل مصرف نان پخته شده همه نانوایی ها، شیوهها و کیفیت پخت به قوت خود باقی است.
شاید حل مشکلات نان در پاسخ به این پرسش امکانپذیر باشد که به درستی متولی نان در اردبیل کدام نهاد اجرایی است!؟