به گزارش روزنامه جهان صنعت: با توجه به اینکه منابع آب به طور پیوسته و فزایندهای تحت فشار قرار گرفته است، ایران در شرایط فعلی برای تولید غذا تحت شدیدترین فشارها از نظر آب قرار دارد و مشخص نیست با ادامه روند مصرف آب به شکل کنونی، چه وضعیتی برای تامین غذا طی سالهای آینده رقم بخورد. بر همین اساس سیزدهمین همایش بینالمللی زهکشی با حضور علیمراد اکبری معاون وزیر جهاد کشاورزی، رحیم میدانی معاون وزیر نیرو، استاندار خوزستان و کارشناسانی از ۲۲ کشور جهان برای بررسی این موضوع در اهواز کار خود را آغاز کرده و برگزاری آن تا 17 اسفندماه ادامه دارد اما نکته تامل برانگیز در برگزاری چنین همایش مهمی جای خالی وزیر کشاورزی بود که با وجود حضور کارشناسان خارجی در این نشست بسیار چشمگیر بود.
ایران در شدیدترین فشار آب برای تولید غذا
بر همین اساس معاون وزیر جهاد کشاورزی در این همایش با بیان اینکه به طور میانگین حدود ۴۵ درصد از آب مصرفی کشاورزی به طور موثر توسط گیاه استفاده میشود، گفت: ایران برای تولید غذا در شدیدترین فشار از نظر آب قرار دارد.
علیمراد اکبری با بیان اینکه حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد منابع آب شیرین در دسترس جهان در بخش کشاورزی مصرف میشود، افزود: این در حالی است که به طور میانگین تنها حدود ۴۵ درصد آب مصرفی کشاورزی به طور موثر توسط گیاه مورد استفاده قرار میگیرد بنابراین افزایش کارآیی مصرف آب از طریق بهرهوری با حفظ منابع پایه و محیطزیست، امری گریزناپذیر است.
معاون وزیر جهاد کشاورزی ادامه داد: برای تامین غذا در کشورهای در حال توسعه مقدار تولید در اراضی فاریاب (آبی) تا سال ۲۰۳۰ باید ۸۰ درصد افزایش یابد به نظر میرسد که تنها چاره کار، مدیریت بهینه منابع آب موجود باشد.
اکبری با اشاره به اینکه رشد کنونی جمعیت جهان گویای این است که تولیدات کشاورزی در سالهای پیشرو باید به مقدار زیادی افزایش یابد تا سرانه موادغذایی در اندازه کنونی باقی بماند، اضافه کرد: بیتردید نقش آبیاری در این رهگذر بسیار ارزنده خواهد بود. در بیشتر کشورهای در حال توسعه حدود کل آب موجود مورد استفاده قرار گرفته است.
معاون وزیر جهاد کشاورزی با بیان اینکه سطح زیرکشت اراضی فاریاب (آبی جهان) در سال ۲۰۱۲ به ۳۲۴ میلیون هکتار رسیده است، گفت: ایران با حدود 7/8 میلیون هکتار، رتبه پنجم جهانی را در این زمینه دارد، اگر مقدار سرانه زمینهای فاریاب در نظر گرفته شود، ایران به مقام نخست جهانی میرسد به عبارتی دیگر ایران در شدیدترین فشار برای تولید غذا از نظر آب قرار دارد.
وی همچنین با اشاره به اینکه اراضی آبی به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک جهان در معرض شور و زهدار شدن هستند، گفت: برآورد شده است که از این راه سالانه ۲ تا ۴ میلیون هکتار از اراضی فاریاب (آبیجهان) از چرخه بهرهبرداری خارج میشود.
اکبری با اشاره به اینکه در دنیا نزدیک به ۴۰ درصد از غذای مردم جهان در اراضی فاریاب تولید میشود، ادامه داد: تنها نزدیک به ۱۳ درصد از این زمینها دارای سامانه زهکشی هستند ابداع قنات توسط ایرانیان و جلوگیری از زهدار شدن اراضی توسط این سازه، بیانگر ضرورت زهکشی از گذشتههای دور در ایران است.
معاون وزیر جهاد کشاورزی ادامه داد: بنا بر عقیده سازمان خوار و بار کشاورزی جهانی (فائو)، قدمت زهکشی به ۹ هزار سال پیش در بینالنهرین میرسد که گویای این تفکر از گذشتههای دور در این منطقه است.
این مقام مسوول در وزارت جهاد کشاورزی در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه در ایران اجرای زهکشی زیرزمینی از نزدیک ۶۰ سال پیش در خوزستان آغاز شده و سطح آن امروزه به حدود ۴۰۰ هزار هکتار رسیده است، گفت: حدود ۶۰ درصد زمین زهکشیهای ایران در خوزستان قرار دارد؛ ضمن اینکه بیشترین مقدار زهکشی برای کشت نیشکر بوده است. در چند سال آینده نیز حدود ۳۵۰ هزار هکتار دیگر به این سطح افزوده خواهد شد.
اکبری تصریح کرد: در حال حاضر عظیمترین طرح زهکشی آسیا در قالب طرح ۵۵۰ هزار هکتاری احیاء و توسعه اراضی کشاورزی استانهای خوزستان و ایلام در مرحله اجراست.
وی اضافه کرد: با تجارب ارزندهای که در خوزستان متخصصان زهکشی اعم از دانشگاهیان، محققان، کشت و صنعتهای نیشکر و مهندسان مشاور کسب کردهاند، ضریب زهکشی خود را در طراحی از ۵/۵ تا ۶ میلیمتر در روز به نزدیک 5/2 میلیمتر در روز رساندهایم و عمق زهکشیهای خود را نیز کاهش دادهایم. علاوه بر این جهت تخلیه کمتر زهاب و تخریب محیطزیست، خطوط لوله در شبکههای آبیاری استفاده شده و برای استفاده بهینه از منابع آب، اجرای آبیاری تحت فشار مد نظر قرار گرفته که این اقدامات موجب تخریب کمتر محیطزیست شده است.
کشاورزی، آلودهکننده بزرگ محیطزیست
در ادامه این همایش معاون وزیر نیرو با بیان اینکه کشاورزی یکی از بزرگترین آلودهکنندههای محیطزیست است، گفت: به طور میانگین کمتر از نیمی از آب مصرفی کشاورزی به طور موثر توسط گیاه استفاده میشود.
رحیم میدانی با بیان اینکه امروزه نزدیک به ۷۰ درصد از منابع آب شیرین مصرفی در جهان در بخش کشاورزی مصرف میشود، گفت: متاسفانه همانگونه که کشاورزی بزرگترین مصرفکننده آب است یکی از بزرگترین آلودهکنندههای محیطزیست هم به شمار میرود. در حالی که به طور میانگین کمتر از نیمی از آب مصرفی کشاورزی به طور موثر توسط گیاه استفاده میشود باقی مانده آن همراه با بقایای کود، سم و گاه با فلزات سنگین، کمیاب و آلودهکنندههای دیگری مانند عوامل بیماری زا به منابع آب میپیوندد.
وی افزود: از سوی دیگر تقاضا برای غذا و محصولات غذایی حدود ۵۰ سال آینده دو برابر خواهد شد و اگر تلاش برای تولید هر هکتار دیم از 7/2 به 5/4 تن برسد بدون افزایش سطح کشت آبی میتوان پاسخگوی تامین غذا در سال ۲۰۵۰ بود در غیر این صورت باید به افزایش ۴۰ درصدی استحصال آب برای کشاورزی تن داده و تبعات آن را بپذیریم. نکته قابل توجه این است که با بهبود بهرهوری آب در اراضی موجود به ویژه در جنوب آسیا میتوان سه چهارم تقاضا برای غذای اضافی تا سال ۲۰۵۰ را از اراضی موجود تامین کرد.
میدانی با بیان اینکه باید به افزایش بهره وری توجه به مقوله آب مجازی، افزایش عملکرد محصولات و آلودگی کمتر محیطزیست توجه کرد، گفت: تفکری که هماکنون که در کشور ما در شورای عالی آب به عنوان بالاترین نهاد سیاستگذاری و دستگاههای اجرایی مربوطه از جمله وزارت نیرو، وزارت جهاد و سازمان حفاظت محیطزیست قرار دارد.وی با بیان اینکه باید از تفکر ساخت محور به سوی توسعه همهجانبه قدم گذاشت، گفت: باید تصمیمسازی و تصمیمگیری را بر پایه نیازها و مسایل ذینفعان اصلی و جوامع محلی انجام داد. نظام مدیریت بهرهبرداری و نگهداری کارا و قابل قبولی برپا و تلاش کرد تا آسیبهای زیست محیطی به حداقل ممکن کاهش یابد.
این مقام مسوول در وزارت نیرو مطرح کرد: وزارتخانه مذکور برای اولین بار در کشور با به رسمیت شناخت حق آبه محیطزیست به میزان 8/10 میلیارد متر مکعب در سال و ابلاغ آن توسط وزیر نیرو در سال ۹۴ زمینه حفاظت از سهم محیطزیست از منابع تجدیدپذیر کشور را فراهم کرده است.
معاون وزیر نیرو با اشاره به اینکه ۹۰ درصد تولیدات کشاورزی ایران از طریق کشت آبی تامین میشود، افزود: از طرفی توسعه کشت آبی در مناطقی از کشور که امکان استحصال آب وجود دارد جزو برنامههای عمرانی دولت است.
وی تاکید کرد: در این خصوص باید تمام توان خود را به خرج دهیم تا با شناخت دقیق رفتار و نظم حاکم بر سامانههای آبی و زیست بومهای کشور به گونهای عمل کنیم که پایداری سرزمین به مخاطره نیفتد.
شوری بیش از اندازه خاک
غلامرضا شریعتی استاندار خوزستان نیز در ادامه اظهار داشت: ۲۷۰ میلیون هکتار سطح زیرکشت آبی دنیاست که یک میلیون هکتار آن در خوزستان قرار دارد.
وی با بیان اینکه متاسفانه میزان تبخیر ما بین دو هزار و ۱۰۰ تا ۴ هزار میلیمتر است، گفت: این مساله سبب ایجاد بافت سنگی در خاک میشود و هماکنون ۷۰۰ هزار هکتار از اراضی ما به این شکل در آمده است.
وی میزان عملکرد در هکتار را پایین خواند و گفت: برای جبران این مساله راهی جز زهکشهای زیرزمینی نداریم ضمن اینکه تاکنون بیش از ۲۵۰ هزار هکتار از زمینهای خوزستان زهکشی شدهاند که نتایج خوبی نیز داشته است.