مقاله حاضر با کمی تغییر توسط تابناک براساس نوشته و تهیه شده خبرگزاری مهر تنظیم شده است.
رسانه هر نوع واسطه يا مجـاري انتقال پيام است که از طريق فرستنده اعمال مـي‌شود. هم‌چنين رسانه گاهي کانال نيز ناميده مي‌شود. «يک رسانه «Medium» عبارت است از هر ابزاري براي برقراري ارتباطات. رسانه حامل يا واسط پيام است.
پرايس و رابرتز عقيده دارند که رسانه‌هاي همگاني با قرار گرفتن ميان لشگران سياسي و مردم دو کار اساسي را در فرآيند افکار عمومي انجام مي‌دهند. نخست آن که، نقش گزارشي خود را بازي مـي‌کنند. معني اين عـبارت همانا تصـوير ذهني رخدادها و کنش‌هاي سياسي است که رسانه‌ها به صورت اخبار و تفاسير ارسال مي‌دارند. دوم اينکه، رسانه‌ها با منعکس کردن پاسخ‌هاي مردم به برخي پرسش‌ها، نقش نظر‌سنجي را به خود اختصاص مي‌دهند يعني اين امکان را فراهم مي‌آورند که همه در جريان فضاي ذهني مردم قرار بگيرند.
رسانه‌ها، توانايي درک مسير حـرکت جامعـه را به افراد و آحاد جامعه مي‌دهند. رسانه‌ها با کاهش پيچيدگي ارتباطي ميان مردم و مسؤولين و مردم با مردم به ايجاد وفاق اجتماعي کمک مـي‌نمايند. چنانچه لومـان مـي‌گويد: ايجـاد وفـاق اجتماعـي مستلزم تحديد تنوع و کاهش پيچيدگي‌ها است
اما امروزه رسانه ها پا را از بسیاری تعاریف فراتر گذاشته و جزو لاینفک زندگی روزمره مردم گردیده اند.در مقابل رسانه ها نیز با ایجاد نیاز بیش از اندازه در بین مردم زندگی و حتی افکار مردم را تحت تاثیر خود قرار داده و به مردم چگونه اندیشیدن و چگونه نگریستن را تعریف کرده اند.
امروز موقعیت رسانه ها و اطمینان مخاطبان به آنها چنان است که گاه خبرهای تحریف شده و مطالب بسیار مهم و بزرگ، اتفاقی، عادی و روزمره جلوه می کند و گاه مطالب پیش افتاده ای با چکش کاری همین رسانه ها عامل و مسبب اتفاقات غیرقابل کنترل در جوامع به شمار می رود.
جای تامل اینکه این تضاد در رفتار رسانه ها در برخی مواقع خط و مشی کشورها و دولت ها را رقم زده و در زمان دیگری زمینه ساز اختلافات اساسی می شود.بدین منظور نباید نقش رسانه ها را در ایجاد دمکراسی - به عنوان رکن چهارم دموکراسی – نادیده گرفت.
از سوی دیگر ،نقش و به عبارتی قدرت رسانه ها در ایجاد نظم و ارتقای امنیت اجتماعی از چنان جایگاه ویژه ای برخوردار است که بدون استفاده از این ابزار کارآمد نمی توان نظم و امنیت اجتماعی را در جامعه برقرار و صیانت کرد.
رسانه ها چاقوی دو لبه که می تواند در خدمت حفظ نظم و امنیت و یا به ضد آن تبدیل شود
شفیع بهرامیان، دکترای علوم ارتباطات اجتماعی و از مدرسین روابط عمومی و روزنامه نگاری در آذربایجان غربی معتقد است، رسانه ابزاری دو منظوره است و می تواند در خدمت حفظ نظم و امنیت و یا به ضد آن تبدیل شود رسانه ها از دو سو با موضوع امنیت در ارتباطند، از یک سو کیفیت کار خود رسانه ها متاثر از میزان امنیت موجود در جامعه است به این معنا که در سایه امنیت است که رسانه آزادی فعالیت و بیان پیدا می کند و به رسالتهای آگاهی دهنده، وحدت بخش و آموزشی خود عمل می کند. از سوی دیگر محتوای کمی و کیفی رسانه ها خود به عنوان ابزار و یک عامل کنترل اجتماعی می تواند در افزایش امنیت و حفظ و نهادینه سازی آن موثر واقع شود.
وی می افزاید: امروزه همه رسانه ها به خصوص رسانه های دیداری و نوشتاری و حتی مجازی کارکردی امنیت ساز و یا امنیت سوز دارند و در ایجاد امنیت از نقشی موثر برخوردارند، اما آنگاه که در کارکردی منفی نقش وارونه بر عهده می گیرند، فضای اطلاعاتی جامعه، آلوده، مبهم و تاریک خواهد شد، به همین منظور لازم است سازوکارهای درست توسط دست اندرکاران امر برای به خدمت درآوردن رسانه جهت ارتقای امنیت اجتماعی اندیشیده شود.
بهرامیان با بیان اینکه اطلاع رسانی و آگاهی بخشی از کارکردهای مهم رسانه ها بوده و در بحث ارتقای نظم و امنیت اجتماعی مقدم بر نقش پلیس است ادامه می دهد: رسانه در جریان اجتماعی شدن افراد مفاهیم هنجار، نظم، ارزشها، قوانین، عرف، آداب و رسوم و سایر مولفه های لازم برای زندگی اجتماعی را به مخاطبین خود آموزش می دهد و این مفاهیم را درون آنها نهادینه می کند.
وی می افزاید: این یعنی پیشگیری قبل از وقوع در حالی که نقش پلیس در امنیت اجتماعی در بهترین حالت پیشگیری همزمان یا اقدام بعد از وقوع عمل مجرمانه و نابهنجاراست، براین اساس سهم رسانه به مراتب بزرگتر از سهم سایر نهادها و امروزه حتی مهم تر از سهم خانواده نیز فراتر عمل می کند.
بهرامیان در ادامه عنوان میدارد: صرف تعامل صوری یا هنجاری و دستوری رسانه، پلیس کافی نیست باید این ضرورت در وجدان و درون هر دست اندرکار رسانه ای وجود داشته باشد که برای حفظ نظم و آرامش جامعه و یا ارتقای امینت اجتماعی رسالت و وظیفه او چیست؟.
دکترای علوم ارتباطات اجتماعی و از مدرسین روابط عمومی و روزنامه نگاری در آذربایجان غربی در ادامه می افزاید: رسانه برای هر مطلب یا خبری که تولید می کنند باید پیامدهای انتشار آن خبر را بر نظم و امنیت اجتماعی از قبل پیش بینی کند و در ذهن پیوستی مبتنی بر تاثیرات کوتاه مدت و بلند مدت خبر برای جامعه پیش بینی کند اینگونه است که بصورت عمیق رسانه تبدیل به بازوی قدرتمند پلیس در حفظ نظم و امنیت جتماعی جامعه می شود.
وی در خصوص برگزاری جشنواره رسانه و امنیت عمومی از سوی نیروی انتظامی و نقش آن در تعامل رسانه و پلیس در جامعه نیز بیان داشت: برگزاری جشنواره های تعامل پلیس و رسانه بصورت مقطعی می تواند به این ارتباط کمک کند اما به هیچ وجه کافی نیست، مهم نهادینه شدن اهمیت و ضرورت صیانت از نظم و امنیت اجتماعی در ذهن تک تک دست اندرکاران رسانه است.
بهرامیان یاد آور شد: مهم ایجاد و پرورش حس مسئولیت و تعهد اجتماعی در درون روزنامه نگاران نسبت به کلیت جامعه است، مهم پرورش اخلاق حرفه ای مبتنی بر منفعت عمومی در درون جامعه رسانه ای است که متاسفانه این امر هنوز محقق نشده است و جا دارد این مباحث در کلاسهای درس روزنامه نگاری و کارگاههای آن بحث و به نوعی در ذهن و روان دست اندرکاران صنعت رسانه نهادینه شود.
وی در خصوص موانع و تهدیدات پیش روی رسانه ها برای ایجاد و ارتقای نظم و امنیت اجتماعی جامعه و راهکارهای مقابله با این تهدیدات گفت: فقدان تعهد و مسئولیت اجتماعی در نهادهای خبری و دست اندرکاران رسانه ای بزرگترین تهدید برای این صنعت است، نبود امنیت شغلی و روانی نیز رسانه ها را به پوشش هر نوع خبر مخاطب پسندی ولو اخبار زرد سوق می دهد. به نظرم این دو تهدید اصلی است برای افزایش تصویر تخدیرکنندگی رسانه ها است.در کنار این، عدم آموزش رسالتهای اجتماعی روزنامه نگاری در مراکز آموزشی و دانشگاهی نیز مزید بر علت شده است.
بهرامیان در بخش دیگری از سخنان خود گفت: بر این عوامل باید نبود ارتباط درست و اصولی بین دستگاههای انتظامی و امنیت ساز را با بدنه قانونگذاری، اجرایی و آکادمیک رسانه ای کشور افزود، در دیدی کلان نگر همه این عوامل تهدیدی برای تبدیل رسانه های امنیت زا به امنیت زدا محسوب می شود، شاید ضروری است روزنامه نگاری مبتنی بر مسئولیت اجتماعی بیش از گذشته مدنظر همه نهادهای آموزشی و اجرایی قرار گیرد.در کنار این برگزارهای همایش ها و کارگاههای آموزش راهکارهای رسانه ای ارتقای امنیت اجتماعی و نظم عمومی نیز می تواند کارساز بوده و پلیس ارتباط ارگانیک بیشتری با مراکز آموزش دست اندرکاران رسانه ای داشته باشد.
این استاد و دکترای علوم ارتباطات در زمینه ساز و کار رسانه ها برای ایجاد و ارتقای نظم و امنیت اجتماعی با محوریت قابلیت اجرایی داشتن آنها نیز می افزاید: رسانه ها نقش بی بدیلی در ایجاد فضای مساعد برای تفسیری منطقی و عاقلانه از حوادث و رویدادهای اجتماعی دارند همچنانکه کارکرد آنها در جامعه پذیر کردن افراد و ایجاد یکپارچگی و هماهنگی اجتماعی آشکار و مشخص است، در کنار این امر رسانه ها در ایجاد وجدان جمعی و فرهنگ ملی که خود مولد و منبع نظم و امنیت است نقش اساسی دارند، رسانه ها با انعکاس اطلاعات صحیح و اقدامات پیشگیرانه می توانند باعث کاهش ارتکاب جرایم مختلف اجتماعی شده و تا حد زیادی آسیب های فردی و اجتماعی جامعه را کاهش دهند.
با توجه به اظهارات کارشناسی بهرامیان استاد و دکترای علوم ارتباطات آذربایجان غربی در خصوص اهمیت و نقش رسانه های در ایجاد نظم و ارتقای امنیت اجتماعی سراغ رفته ایم.
سرهنگ احد مهرمند مسئولیت ریاست دانشگاه جامع علمی و کابردی سلماس و معاون اجتماعی سابق فرماندهی انتظامی آذربایجان غربی – که بیش از هشت سال ارتباط مستقیمی با رسانه های استان در مباحث انتظامی داشت - را عهده دار است نیز در خصوص نقش و کارکرد رسانه ها در ایجاد نظم و ارتقای امنیت اجتماعی نظراتی دارند.
وی معتقد است، ارائه تحلیل درست و مناسب از سوی رسانه ها برای تاثیرگذاری در بین افکار عمومی با هدف فرهنگ سازی در زمینه ایجاد نظم و ارتقای امنیت اجتماعی نیازمند ارائه آمار و ارقام و واقعیت های جرایم و آسیب های اجتماعی روی داده از سوی نیروی انتظامی است.
مهرمند می افزاید: دیدگاه اشتباهی چند سال است بر تعامل رسانه و پلیس مبنی بر اینکه انتشار واقعی اخبار و حوادث موجب ایجاد رعب و وحشت و افزایش بزه در جامعه می شود سایه انداخته است در حالی که بر اساس تجربیاتی که کسب کرده ام اعتقاد دارم بیان واقعیت ها کمک زیادی به ایجاد و برقراری امنیت اجتماعی می شود.
وی تاکید کرد: البته این مهم زمانی ممکن می شود که این اطلاع رسانی واقعی همراه با رویکرد آموزش، پیشگیری و فرهنگ سازی همراه باشد، اگر رسانه ها خبری از حوادث، بزه و آسیب اجتماعی را همراه با نکات آموزشی و بررسی ابعاد مختلف اجتماعی و فرهنگی آن ارائه دهند در مرور زمان انتشار این اخبار و گزارشات موجب کاهش آن بزه در جامعه خواهد شد.
مهرمند یاد آورشد: این درحالی است که عکس این عمل امروز در استان و حتی در کشور حاکم است و نتیجه آن روی آوردن مردم برای آگاهی از واقعیات به سمت رسانه های غربی است این درحالی است که رسانه های غربی نیر با علم به این موضوع اخبار را با توجه به اهداف و منافع کشور خود منعکس می کنند.
وی با اشاره به قهر اجتماعی با رسانه های مکتوب، مجازی و حتی رادیو و تلویزیون در کشور به تبع آن در آذربایجان غربی یاد آور شد: در دهه های اخیر به دلیل عدم پاسخ به نیازهای واقعی مخاطب آنها را به سمت رجوع به رسانه های غربی سوق داده و این موضوع در بروز آسیب های اجتماعی که از تهدیدات اساسی امنیت اجتماعی است بی تاثیر نبوده است.
مهرمند بیان واقعیت ها همراه با نکات آموزشی، پیشگیری و فرهنگ سازی، استفاده از افراد خبره و متخصص در رسانه ها و به تبع آن ارتباط افراد متخصص به امور رسانه در نیروی انتظامی، آسیب شناسی جدی در خصوص روند تعامل بین رسانه و پلیس را از راهکارهای افزایش نقش رسانه ها در ایجاد نظم و ارتقای اجتماعی برشمرد.
