تکانه های پیشرفت در منطقه محروم سیستان

حرف زدن از محرومیت ها و به تصویر کشیدن چهره رنجور سیستان و مردم آن با تجربه ملموس سختی ها و دشواری های موجود منطقه بسیار سخت و متفاوت است.
روزهای گرم، آفتابی و سوزان، طوفان های شن سهمگین، بیماری های تنفسی شایع، نبود درآمد و کوچ دسته جمعی برخی ساکنان این منطقه تنها بخشی از مشقت هاییست که سالیان سال بر مردم این منطقه چیره شده و رنگ و بوی آسایش و رفاه را از این رنجدیده ها گرفته است.
شاید با شنیدن واژه سیستان در ابتدا نامی از رستم و یعقوب لیث و یا انبار غله ایران و تالاب بین المللی هامون در ذهن ها تداعی شود اما اینک وضعیت سیستان با سالیان گذشته آن بسیار متفاوت است، امروز دیگر در دست کودکان این منطقه نمی توان شاخه گندمی دید و در تالاب خشکیده هامون نمی توان فعالیت های وسیع صید و صیادی را مشاهده کرد.
منطقه سیستان از دیربار محل کشت و کار و دامپروری و صیادی بوده است اما پس از قطع شریان حیات بخش آن یعنی رودخانه هیرمند و در پی آن خشک شدن تالاب هامون نوعی تغییر اقلیم در آن رخ داده و این امر سبب تغییر چهره زندگی در آن شده است.
چهره های شاداب و جنب و جوش و سرسبزی و نشاط شهرها و روستاهای آن جای خود را به باد و طوفان و شن و ماسه داده و بسیاری از مردان و زنان را می بینید که برای در امان ماندن از گرد و غبار سر و صورت خود را با لنگ و چفیه و چادر بسته اند و بجای گشت و گذار در مزارع سرسبز در گوشه ای از روستا و یا شهر در کنار یکدیگر چمباتمه زده و از روزهای خوش گذشته سخن می گویند و دل خوش به آینده هستند.
پس از اینکه در 18 سال قبل رودخانه هیرمند در سرچشمه خود محصور و دریاچه پر گهر آن خشک شد رفته رفته مردم این منطقه درآمد خود را از دست دادند و این موضوع سرآغاز مهاجرت شماری از مردم این دیار شد.
بسیاری از آنانی که ماندند مجبور به تغییر پیشه از کشاورزی به تجارت مرزی با کشور همسایه یعنی افغانستان که 300 کیلومتر مرز با این منطقه دارد شدند و با استفاده از هوش و ابتکارشان در تجارت توانستند گلیم معیشت خود را از آب خشکیده در جوار هامون بکشند اما با انسداد مرز در سالهای اخیر و نبود هیچ تدبیر خاصی در پی آن، مردم نیز شغل و معیشت خود را از دست دادند.
انسداد مرز و نبود منابع کافی برای کشاورزی سبب شده تا در چند سال گذشته سیل مهاجرت از این منطقه رشد پیدا کند به طوری که برخی افراد از مهاجرت بیش از هشت هزار خانوار از این منطقه خبر می دهند و نصب دست نوشته هایی از جنس 'این منزل به فروش می رسد' در سراسر شهرستان های پنجگانه سیستان گواهی بر این ادعا بود.

*** دولت تدبیر و امید نور امید را در دلها روشن کرد
با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید به ویژه پس از سفر فروردین سال 93 رئیس جمهوری و اعضای هیات دولت به سیستان و بلوچستان با تصویب و آغاز طرح های مهم زیربنایی این منطقه دچار شوک تحرک و پویایی شد بطوری که حجت الاسلام والمسلمین انصاری معاون حقوقی رئیس جمهوری در سفر چند روز پیش به زاهدان گفت: با طرحهای متعدد زیربنایی آغاز شده در سه سال اخیر آینده این استان را بسیار درخشان می بینم.
این در حالی است که استاندار سیستان و بلوچستان چندی پیش در مصاحبه با ایرنا گفته بود: متاسفانه در سالهای گذشته هیچ سند توسعه ای برای این استان تهیه نشده بود و از هر دستگاهی سئوال می شد که سند توسعه و برنامه جامع تهیه شده را ارائه کنند هیچ یک از آنها چنین سندی نداشتند.
یکی از ساکنان روستاهای مرزی زابل در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: مردم سیستان به دلیل نداشتن شغل و کار مجبور به ترک دیار و پذیرفتن کارهای سطح پائین در سایر شهرستانها شده اند.
وی که خود را علی اکبر نورایی معرفی کرد ادامه داد: در بسیاری از شهرهای کشور برخورد بسیار نامناسبی با مردم سیستان شده است و از آنان به عنوان پناهنده یاد می شود.
وی افزود: شرایط آب و هوایی نامساعد به علت وزش طوفانهای شن و نیز گرمای بیش از اندازه هوا در کنار نبود درآمد مزید بر علت مهاجرت بوده است.
وی بیان کرد: بسیاری از اقوام من در تماس های مکررشان می گویند در صورت وجود اندک درآمدی حاضر به بازگشت به موطن خود هستند.
وی خاطرنشان کرد: همچنین هیچ موضوع انگیزشی برای افراد این منطقه به منظور افزایش میل ماندگار آنان در نظر گرفته نشده بود.
وی با ابراز امیدواری از برخی طرح های دولت یازدهم در منطقه تصریح کرد: دولت یازدهم برخی فعالیت های مثبت در ایجاد طرح های زیربنایی در منطقه سیستان آغاز کرده که در صورت تکمیل آنها نور امید در دلها روشن و موجب بازگشت روستاییان به خانه و کاشانه اصلی شان می شود.
نورائی اظهار داشت: پس از اعلام انجام برخی طرح ها از سوی دولت یازدهم در منطقه سیستان بسیاری از افراد مهاجرت کرده نسبت به بازگشت به منطقه ابراز امیدواری کرده اند.

**فعالیت دولت یازدهم به نفع شمال و جنوب سیستان و بلوچستان
با روی کار آمدن دولت یازدهم و توجه خاص آن به سیستان و بلوچستان بسیاری از طرح های بزرگ در این منطقه شکل گرفت اما برخی افراد با سوء استفاده از تفاوت های فرهنگی، مذهبی و قومی و قبیله ای موجود در این استان به دنبال تفرقه بین ساکنان شمال و جنوب استان با استفاده از شایعه توجه دولت به نقطه مقابل در این استان بوده اند.
استاندار سیستان و بلوچستان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: استان سیستان و بلوچستان در تمام برنامه های دولت یازدهم مهم دیده شده است و همواره در جلسات کابینه دولت از این استان یاد می شود.
علی اوسط هاشمی ادامه داد: برخی افراد مغرض با ادعای واهی اینکه دولت جنوب سیستان و بلوچستان را از شمال آن متمایز می داند به دنبال تشویش اذهان عمومی هستند.
وی ادامه داد: هر طرحی که در هر گوشه ای از سیستان و بلوچستان اجرا شود تمام مردم این استان از شمال تا جنوب از آن بهره مند می شود.
وی افزود: این در حالی است که در انجام تمام طرح های سیستان و بلوچستان به منطقه سیستان اهمیت ویژه ای داده شده است.
وی با بیان برخی طرح های بزرگ دولت یازدهم در سیستان و بلوچستان تصریح کرد: یکی از اولویت های این دولت توسعه بنادر چابهار بوده است که این موضوع به طور مستقیم بر توسعه منطقه سیستان و فعالیت بیشتر پایانه رسمی میلک اثر دارد.
استاندار سیستان و بلوچستان خاطرنشان کرد: هم اینک بسیاری از محموله های عظیم به علت نبود ظرفیت کافی تخلیه و بارگیر در چابهار از این بندر گذشته و کالاهای مورد نیاز افغانستان را در بندر عباس تخلیه می کنند و این محموله ها پس از پیمودن مسیر ترانزیتی طولانی به منطقه سیستان وارد می شوند.
هاشمی بیان کرد: توسعه بنادر چابهار نه تنها به نفع منطقه سیستان بلکه سبب توسعه همه جانبه سراسر استان می شود.
وی اظهار داشت: همچنین طرح ایجاد خط ریلی چابهار- زاهدان- زابل- سرخس در دستور کار دولت یازدهم قرار دارد و هم اینک پیشرفت خوبی در جنوب داشته و در حال رسیدن به مرکز استان و پس از آن به منطقه سیستان است.
وی افزود: با توجه به اینکه خطوط ریلی تاثیر بسزایی در انتقال و حمل و نقل افراد و کالا دارند این خط می تواند توسعه بسیاری را بر منطقه سیستان داشته باشد.
استاندار سیستان و بلوچستان با اشاره به طرح بزرگ گاز رسانی به سیستان و بلوچستان که هم اینک از ایرانشهر به سمت زاهدان در حال انتقال است ادامه داد: وجود گاز در سیستان و بلوچستان مبنای ایجاد بسیاری از کارخانجات خواهد بود.
هاشمی گفت: هم اینک طرح های مطالعاتی انتقال گاز از زاهدان به زابل در حال انجام است و به محض اتصال زاهدان به شبکه گاز عملیات اجرایی انتقال آن به سیستان آغاز می شود.
باید توجه داشت که سیستان و بلوچستان را نمی توان دو قطب جدا از هم انگاشت زیرا پیوندهای طایفه ای و باورهای دینی این دو منطقه نوعی تلفیق و همگرایی عجیب با یکدیگر دارد و توسعه دور افتاده ترین روستای بلوچستان قطعا به نفع تمام ساکنان سیستان و بلوچستان خواهد بود.

**طرح های امید بخش دولت در منطقه محروم سیستان
استاندار سیستان و بلوچستان اظهار داشت: رفع محرومیت از منطقه سیستان یکی از اولویت های استانداری این استان در سه سال فعالیت دولت تدبیر و امید بوده است و این موضوع به طور مکرر در حال پیگیری است.
*طرح 46 هزار هکتار
هاشمی ادامه داد: از طرح های بزرگ دولت در منطقه سیستان می توان به آبرسانی به 46 هزار هکتار از زمین های کشاورزی این منطقه از طریق لوله اشاره کرد که می تواند تحولی عظیم را در کشاورزی منطقه ایجاد کند.
وی افزود: اعتبار مربوط به این طرح تخصیص یافته و بر اساس گزارش های موجود این طرح سبب فعال شدن تمام بخش های خدماتی از جمله رستوران ها، خودروهای سبک و سنگین و نیز صنایع سنگین از جمله سنگ شکن های منطقه سیستان شده است.
وی تصریح کرد: ایجاد هزار و 800 فرصت شغلی یکی دیگر از مزیت های این طرح در شرایط کنونی است.
استاندار سیستان و بلوچستان خاطرنشان کرد: به منظور بازده مطلوب این طرح مردم باید نسبت به تغییر الگوی کشت اقدام کنند.
-منطقه آزاد سیستان
وی همچنین با اشاره به فعالیت های دولت یازدهم برای ایجاد منطقه آزاد در سیستان بیان کرد: دولت تدبیر و امید تمام تلاش خود را برای ایجاد منطقه آزاد در سیستان انجام خواهد داد.
وی اظهار داشت: گرچه لایجه ایجاد مناطق آزاد جدید در کشور شامل تعداد محدودی منطقه می شد اما برخی افراد به علت کینه با دولت و نیز قصد انجام تبلیغات برای خود از این امر ممانعت کردند.
استاندار سیستان و بلوچستان گفت: استانداران مناطقی که در لایجه دولت به منظور ایجاد منطقه آزاد ذکر شده اند بصورت جدی پیگیر این طرح بوده و برای حصول نتیجه بصورت فرد به فرد ملاقات هایی انجام داده اند.
-بازارچه و معابر مرزی
هاشمی ادامه داد: فعال کردن دریچه های مرزی در سیستان از سایر فعالیت های دولت بوده است و در صورتی که طرف مقابل در کشور افغانستان آمادگی لازم را داشته باشد برخی معابر جدید به منظور رفاه حال مرزنشینان تعبیه می شود.
-گردشگری
وی با اشاره به اهمیت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری برای دولت یازدهم افزود: دولت تمام آمادگی خود را برای حمایت از میراث فرهنگی موجود در منطقه سیستان اعلام کرده و اینک بسیاری از کارهای زیربنایی در شهر سوخته در حال انجام است.
وی تصریح کرد: آبرسانی به شهر سوخته تصویب و در دست اقدام است و در صورت نیاز به سایر امکانات از جمله برق نیز آمادگی لازم برای همکاری وجود دارد.
استاندار سیستان و بلوچستان خاطر نشان کرد: نمی توان از دولت انتطار ورود مستقیم به موضوع گردشگری و میراث فرهنگی را داشت بلکه دولت یازدهم تمام اقدامات زیر بنایی را انجام داده و شکوفایی این عرصه نیازمند ورود بخش خصوصی است.
-چرخش چرخ های کارخانه ها در سیستان
هاشمی بیان کرد: ایجاد کارخانه آنتیموآن یکی دیگر از فعالیت های مطلوب دولت یازدهم در منطقه سیستان محسوب می شود که اینک این کارخانه به مرحله تولید شمش آنتیموآن رسیده است.
وی افزود: تصویب ایجاد کارخانه لاستیک، ایجاد کارخانه لوله و اختصاص اعتبار لازم برای حمایت از طرح های صنعتی از دیگر فعالیت های دولت در منطقه سیستان است.
کارخانه لوله در حال فعالیت است و کلنگ ساخت کارخانه لاستیک نیز به زمین زده شده است.
-تالاب بین المللی هامون
استاندار سیستان و بلوچستان گفت: تالاب بین المللی هامون یکی از بخش های مهمی است که دولت های قبل از ورود به آن خودداری کرده بودند اما دولت یازدهم از بدو فعالیت خود این تالاب را در اولویت ها قرار داد و اینک موفق به ثبت این تالاب به عنوان ذخیره گاه زیست کره شده است.
معاون استاندار سیستان و بلوچستان و فرماندار شهرستان ویژه زابل نیز با اشاره به موضوع تالاب هامون بیان کرد: در هیچ یک از دولت های قبل موضوع تالاب هامون و خشکی آن مطرح نبوده است اما یکی از فعالیت های نخستین دولت یازدهم تلاش برای بهبود شرایط منطقه از طریق تالاب هامون بوده است.
هوشنگ ناظری اظهار داشت: با نگاهی گذرا به اخبار رسانه ها در سالهای قبل به راحتی می توان بی رنگی تالاب هامون و معضلات ناشی از آن را در ادوار گذشته احساس کرد.
-توجه سرمایه گذاران خارجی به سیستان و بلوچستان
فرماندار زابل اظهار داشت: دولت یازدهم توجه خاصی به منطقه سیستان داشته و طرح های عظیمی را نیز در این منطقه آغاز کرده است.
ناظری گفت: با توجه دولت یازدهم به بخش خصوصی و نیز بهبود روابط با کشورهای منطقه و جهان هم اینک سرمایه گذارانی از کشور های چین، ترکیه و ایتالیا به منظور سرمایه گذاری در بخش راه آهن، گاز و نیروگاه ها اعلام آمادگی کرده و برخی بازدید ها را نیز انجام داده اند.
وی بیان کرد: همچنین سرمایه گذارانی از کشور های استرالیا ، چین و ترکیه به منظور سرمایه گذاری در زمینه انرژی های نو در سیستان بازدیدهایی را از این منطقه داشته اند.
-شناسایی مشکلات سیستان و اجرای طرح 46 هزار هکتاری
وی ادامه داد: دولت یازدهم بصورت مستقیم در بسیاری از چالش های موجود در منطقه سیستان وارد شده و موفقیت های خوبی را نیز به دست آورده است.
وی افزود: خشکسالی و خشک شدن تالاب بین المللی هامون یکی از معضلات اساسی منطقه سیستان است که زمینه ساز تشدید گرد و خاک و بیکاری شمار زیادی از مردم منطقه شده و نیز پیامدهایی از جمله بیماری های شدید تنفسی، افزایش اعتیاد، طلاق و بسیاری دیگر از معضلات را در پی داشته است.
معاون استاندار و فرماندار شهرستان ویژه زابل تصریح کرد: دولت یازدهم با شناخت مشکل خشکسالی در منطقه سیستان طرح آبرسانی به 46 هزار هکتار از اراضی منطقه سیستان به وسیله لوله را در دستور کار قرار داده است.
ناظری خاطرنشان کرد: هم اینک این طرح در 16 ناحیه مختلف دشت سیستان در حال اجرا بوده و با راه اندازی آن، کشاورزان دغدغه تامین آب را نخواهند داشت.
-انتقال آب از دریای عمان به سیستان
فرماندار شهرستان ویژه زابل ادامه داد: یکی از برنامه های دولت یازدهم انتقال آب دریای عمان به نقاط شمالی سیستان و بلوچستان است که در صورت محقق شدن آن می توان نیاز آبی استان به کشورهای اطراف را مرتفع کرد.
ناظری افزود: هم اینک لوله انتقال آب از زابل به زاهدان وجود دارد که در صورت انتقال آب از دریای عمان می توان از آن برای هدایت آب به سیستان استفاده کرد.
وی تصریح کرد: با تصفیه این آب می توان از آن در مصارف مختلف از جمله کشاورزی بهره گرفت.
-توجه به آب های ژرف
وی خاطرنشان کرد: استفاده از منابع زیر زمینی و ژرف نیز یکی دیگر از اقدامات دولت یازدهم محسوب می شود که هم اینک کارهای مطالعاتی آن در دست اقدام است.
-توجه به تجارت مرزی
معاون استاندار و فرماندار شهرستان ویژه زابل بیان کرد: ایجاد منطقه آزاد در سیستان یکی دیگر از اقدامات در حال پیگیری دولت یازدهم است که لایحه آن اینک در کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی در حال بررسی است.
ناظری گفت: علاوه بر لایحه ایجاد منطقه آزاد، فعال کردن معابر مرزی در سیستان از سایر برنامه های دولت بوده است.
وی ادامه داد: ارتباط مطلوب دولت با کشور های همسایه سبب شده تا بازارچه های مرزی استان و منطقه سیستان ارتباطی دو طرفه داشته باشند و معبرهای مرزی شاهگل و «بَشِّ دلبر» نیز در منطقه سیستان فعال شده است.
وی ایجاد کارخانه های مختلف، ورود به عرصه مقابله با شن های روان، مقابله با حاشیه نشینی، اعتیاد و مواد مخدر را از سایر فعالیت های دولت در منطقه سیستان ذکر کرد.
دولت یازدهم در سه سال کار و تلاش خود تاثیر بسزایی در منطقه سیستان داشته است و آثار آن را می توان در بسیاری از بخش ها مشاهده کرد اما باید به این نکته توجه داشت که با توجه به زمان بر بودن این طرح ها، آثار حقیقی و فراگیر آنها در سالهای آینده مشخص می شود.
سیستان با پنج شهرستان زابل، هیرمند، زهک، هامون و نیمروز در شمال استان سیستان و بلوچستان و در همسایگی کشور افغانستان واقع شده است.