زیگورات چغازنبیل پرستشگاهی است که ایلامیها(عیلامیها) برای خدایان خود ساخته بودند چغازنبیل در 45 کیلومتری جنوب شهر شوش در نزدیکی منطقه باستانی هفت تپه در استان خوزستان واقع می باشد و شوش را به یکی از اماکن دیدنی و باستانی ایران تبدیل کرده است
به گزارش تابناک خوزستان ؛زیگورات چغازنبیل پرستشگاهی است که ایلامیها(عیلامیها) برای خدایان خود ساخته بودند چغازنبیل در 45 کیلومتری جنوب شهر شوش در نزدیکی منطقه باستانی هفت تپه در استان خوزستان واقع می باشد و شوش را به یکی از اماکن دیدنی و باستانی ایران تبدیل کرده است.
اونتاش ناپیریشا شاه ایلام(عیلام) در قرن سیزده پیش از میلاد معبد چغازنبیل را برای ستایش ایزد اینشوشیناک، نگهبان شهر شوش، بنا کرد. زیگورات در زبان عیلامی به معنای نیایشگاه است و چغازنبیل واژه ای محلی به معنای زنبیل واژگون است و نام باستانی این بنا به شمار نمی آید بلکه این مکان نزد باستان شناسان به دور اونتاش معروف می باشد که به معنای قلعه اونتاش است البته در برخی متون میخی از این شهر با عنوان ال اونتاش به معنی شهر اونتاش نام برده شده است.
زیگورات چغازنبیل سمبل هنر و معماری ایلامی است. این بنا در سال 1933 توسط براون كشف شد و توسط هیات گیرشمن در سالهای 1951 تا 1962 به طور كامل از زیر خاك بیرون آمد. زیگورات در مركز شهر دور-اونتاش قرار داشت كه در سال 640 پیش از میلاد به فرمان آشور بانی پال در جنگ با هومبان هالتاش آخرین شاه ایلام ویران شد.
این معبد در گذشته دارای دو حصار بوده كه درون حصار داخلی بخش آیینی قرار داشت و دارای هفت دروازه است. جلوی پلكان جنوب شرقی هم هفت ردیف قربانگاه قرار دارد، که احتمال مقدس بودن عدد 7 برای ایلامیان را نشان می دهد. دروازه جنوب شرقی با قیر بندكشی شده است و بر آن به وضوح رد ارابه دیده می شود.
این دروازه محل عبور ارابه ها در آن زمان می باشد. شش دروازه دیگر از راه های سنگفرشی به زیگورات می رسیده اند. چغازنبیل یكی از زیباترین آثار باستانی ایران است که در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت گردیده است. این بنای مربعی، دارای طول و عرضی معادل صد و پنج متر وارتفاع 52 متری بوده است که امروزه ارتفاع آن 25 متر و تنها 2 طبقه و نیم از آن باقی مانده است. زیگورات چغازنبیل پنج طبقه بوده و در طبقه بالا معبد اینشوشیناك قرار داشته است. او خدای ایلامی است كه حافظ شهر شوش پایتخت ایلامیان بوده است.
مردم شوش باستان عقیده داشتند این خدا از این مكان به آسمان می رود و سپس به زمین باز می گردد. در تمام طول بنا آبراههایی دیده می شود، که شاید دلیل آنها حفاظت از بنا در مقابل باران های سیل آسای خوزستان بوده است. دورتادور بنا سنگفرش است و در بعضی از سنگفرش ها اثر جای پای بچه مشاهده می گردد که دلیل آن تا كنون مشخص نشده است.
در شمال غربی بنا پناهگاه های كوچكی دیده می شوند و مربوط به خدای ایلامی ایشنیكراب است. از دیگر بناهای چغازنبیل می توان به می توان به نیایشگاه نوسکو، مخزن، کاخ آرامگاه ها، کاخ شماره 2 و 3 اشاره کرد. درون محوطه یك ساعت خورشیدی بزرگ نیز ساخته شده است.
آبرسانی به چغازنبیل یكی از شگفتی های این معبد است. رود دز از نزدیكی چغازنبیل می گذرد ولی به دلیل اینكه این رود سطح دشت را فرسایش داده و بستر رودخانه در سطح پایین تری از سطح دشت قرار دارد لذا در برخی مكان ها(60 متر پایین تر) امكان استفاده از آب این رود برای اهالی منطقه وجود نداشت.
بنابراین شاه ایلامی اونتاش-ناپیریشا دستور به ساخت كانالی به طول 45 كیلومتر می دهد تا آب رود كرخه را كه هم سطح زمین چغازنبیل بوده، به چغازنبیل برسانند. این آب پس از اینكه از هفت تپه عبور می كند به چغازنبیل می رسد ولی به دلیل اینكه آب كرخه پس از گذر از دشت خوزستان گل آلود است آب را در حوضچه های ته نشینی بزرگ و كوچكی می ریخته اند و با گذر از تنبوشه ها و استفاده از قوانین منسوب به فیثاغورث، آب را تصفیه كرده و گل آن را جدا می كردند. شاید این یكی از قدیمی ترین تصفیه خانه های آب ایران باشد.
معماری چغازنبیل
چهار گوشه این بنای عظیم درست در جهت یكی از جهات چهارگانه جغرافیایی بنا شده اند و این نشان می دهد آنها شمال، جنوب، شرق و غرب را به خوبی می شناخته اند. طبقه اول 105 متر در 105 متر است و یك متر از سطح زمین بالاتر است و دیوارهایش سه متر عرض دارد. طبقه دوم 8 متر ارتفاع ودر حدود 16 متر عرض دارد. در نمای شمال شرقی و شمال غربی ورودیهایی بوده است كه با پله به این طبقه راه داشته است.
این طبقه اتاق هایی داشته كه در ارتفاع 6 متری آنها ، طاق هایی به عرض 2.10 و طول حدودی 8 تا 10 متر روی آنها را پوشیده بودند. اتاق های طبقه اول با ورودی های طاق داری به ارتفاع 4 متر به هم راه داشته اند ولی اتاق های طبقه دوم از هم مستقل هستند و هر اتاق تنها از طریق پلكان خود قابل دسترسی است .
این بنا توسط میلیون ها خشت و هزاران آجر ساخته شده است كه حدود 5000 آجر آن نوشته به خط ایلامی دارد. آجرها توسط مهر مكتوب نشده و هركدام جداگانه با دست نوشته شده اند. ایلامی ها از خط برای تزیین بنا استفاده كرده اند شایان ذکر است که در سال 1876 صدها آجر مكتوب توسط هیات حفار از دل خاك بیرون آمده است و اكنون در موزه های مختلف جهان قرار دارند.
منبع: تابناک
