به گزارش
تابناک یزد پس از ورود اسلام به پهناور سرزمین ایران، مردم این سامان با اتکا بر شیوه های مختلف آیینی و هم آمیزی آنها با خرده روایت های نمایشی که یادگار تمدن باستانی ایران به شمار می رفت، تلاش خود را بر این امر استوار کردند که در کنار تبلیغ دین اسلام به شکل عمومی، زمینه ساز فضایی باشند تا انجام دقیق و منظم فرایض دینی میان مردم با مشارکت حداکثری آنها همراه باشد و برای تحقق این مهم بستر بهره بردن از آیین های مردمی، قومی، ملی و دینی را از همه فراهم تر و مهیاتر دریافتند.
برهمین اساس بود که دین مبین و هدایتگر اسلام در مدت زمان کوتاهی در سرزمین پهناور ایران منتشر شد ، هر روز پیروان بسیاری به این دین گرایش پیدا می کردند و این گستردگی اقبال عمومی از اسلام سبب شد تا دین رسمی مردم ایران از زردشت به اسلام تغییر پیدا کند.
** ایرانی، الگویی در توسعه دین با کمک آیین
براساس آرا و منابع مکتوب ثبت شده مستشرقین، پژوهشگران مذهبی و تاریخ نگاران یکی از اصلی ترین ابزارهای تبلیغ و معرفی دین اسلام و فراگیر کردن آن در بین عموم مردم، در کنار تلاش مبلغان مذهبی، بهره بردن از روایت ها و خرده آیین های نمایشی بود که پیش از اسلام نیز دراغلب مراسم معنوی و مذهبی مردم ایران زمین حضوری چشمگیر داشت و به بخش جدایی ناپذیر از زندگی عموم افراد جامعه بدل شده بود.
در حقیقت نمایشگران و راویان آیین های نمایشی در ایران به عنوان الگو و سمبلی برای دیگر کشورها بدل شدند که درتاریخ حیات خود، دین اسلام را پذیرفتند و درهمین راستا برای معرفی دین جدید برای مردم سرزمین خود تلاش کردند تا از ابزار نمایش و زبان هنر به عنوان زبانی جهانشمول، عمومیف فراگیر و همه فهم، استفاده کنند.
** الله رمضونی میهمانان از قلب کویر
گستردگی کشور ایران، تنوع اقلیمی و فرهنگی و همچنین آداب و سنن مختلف مردم در شمال و جنوب و شرق و غرب ایران زمین، با توجه به وجوه ممیزه فرهنگی قومی و قبیله ای آنها، سبب شده بود تا مردمان هر سامان در استفاده از آیین های نمایشی از اصول جاری در فرهنگ بومی و اقلیمی خود بهره برند.
درهمین راستا استان های مرکزی و مایل به جنوب کشور یا به اصطلاح کویرنشینان، با تمام سرسختی های اقلیم شان، سعی می کردند با بهره بردن از لطیف ترین شیوه های آیینی و نمایشی به برقراری ارتباط با یکدیگر و تحکیم روابط و همبستگی ملی خود بپردازند.
مردمان این خطه ازایران اسلامی با محوریت هموطنان کرمانی همزمان با فرا رسیدن ماه صیام، برای آماده شدن جهت حضور در ماه میهمانی خدا با تمام وجود تلاش می کردند تا به بهترین نحو ممکن و در حد وسع و توان شان برای میزبانی از این ماه آماده شوند.
تطهیر و غبار روبی اماکن و بقاع متبرکه، امام زاده ها، مساجد و تکایا از یک سو و آراستن و پیراستن خانه ها، کوچه ها، خیابان ها و میادین اصلی شهر از سوی دیگر در آخرین روزهای ماه شعبان نشان از حاضر شدن اهالی کویر برای میزبانی شایسته از ماه صیام بود.
اما با شروع ماه رمضان، مردم روزه دار سال های دور به سبب نبود و یا بی بهره بودن آنها ازامکانات مدرنی چون ساعت های زنگ دار، وسایل ارتباط جمعی و رسانه های عمومی، با یاری گرفتن از آیین های سنتی و نمایشی، سحر ها و افطارهای ماه رمضان را یکی بعد از دیگری با یاری گرفتن از انواع آیین ها و خرده آیین های نمایشی می گذراندند.
یکی ازاصلی ترین آیین های جمعی اهالی کویر در ماه رمضان برای اعلام ساعات سحر و افطار برپایی آیین الله رمضانی یا به تعبیر بومی و محلی، آیین الله رمضونی یا بلبل رمضانی بود که اغلب توسط نوجوانان پسر که تازه به سن تکلیف و ادای فریضه روزه نائل شده بودند. برگزار می شد.
آیین نمایشی الله رمضانی به این شکل اجرا می شد که گروهی پنج تا 10 نفره از پسران جوان و نوجوان دور هم جمع شده و به درمنازل اهل محل می رفتند و ضمن خواندن دسته جمعی اشعار مذهبی و تکرار ذکر «صلی علی محمد، صلوات بر محمد» اهالی خانه ها را آگاه می ساختند که هنگام اذان صبح و وقت سحر نزدیک است و یا اذان مغرب و زمان افطار فرا رسیده است.
به پاس این اقدام نیز صاحبخانه به آنها مقداری پول و یا غذا می داد که در پایان هر روز وجوه نقدی و اغذیه جمع آوری شده توسط جوانان، به ریش سفید و معتمد محله سپرده می شد تا آنها را میان مستمندان و نیازمندان تقسیم کنند.
برخی از صاحبخانه ها نیز نذورات خود را به شکل اطعمه، اشربه و یا وجوه نقدی به گروه نمایشی الله رمضانی می سپردند تا نذر آنها میان مستمندان و نیازمندان واقعی تقسیم شود تا در ایام ماه میهمانی خدا عدالت و انصاف در بالاترین شکل خود میان همشهریان شان رعایت شود.
هر چند سرمنشاء شکل گیری آیین الله رمضانی استان کرمان به شمار می رود اما مردم اغلب استان های حاشیه کویر چون سمنان، قم و حتی استان های جنوبی تر چون فارس و سیستان و بلوچستان نیز از این آیین برای اعلام وقت سحر و افطار استفاده می کردند و در هر منطقه اشعار مذهبی با توجه به زبان، گویش، لهجه و همچنین گرایشات قومی و اقلیمی تفاوت هایی را در برگزاری این آیین ایجاد می کرد.
امروزه آیین نمایشی الله رمضانی یا بلبل رمضانی به سبب ورود جامعه به زندگی مدرن بیشتر شکل موزه ای به خود گرفته است؛ اما هنوز هم انجام این آیین نمایشی و مردمی در برخی از روستاهای استان های کویری برای حفظ سنت ها و احترام به ریشه های هویتی و معرفتی مردم آن سامان مورد استفاده قرار می گیرد.