آب بندان‌های مازندران تبدیل به مرداب می‌شوند؟

رئیس دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری گفت: آب بندان ها در زیر سایه سدهای ساخته شده در مازندران قربانی شدند.

به گزارش ایسنا، اسدالله تیموری در نخستین نشست راهبردی طرح احیای مرمت و بهسازی آب بندان های شمال کشور در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، اظهار کرد: با توجه به رشد جمعیت تا سال 2050 باید سهم افزایش تولید محصولات به شدت افزایش یابد و در این میان، هر روز، با بحران‌های زیادی رو به رو می‌شویم.

وی با بیان اینکه تغییر اقلیم، کم آبی، بی آبی و پدیده های ناخواسته بر اساس دستکاری انسان در اکوسیستم، موجب به وجود آمدن مخاطرات زیادی شده است، گفت: مشکل آب و بی آبی در صدر تمام مسائلی است که شاید به بهانه‌ای برای جنگ های فراملی و بین المللی تبدیل شود.

*سدسازی موجب فجایع زیست محیطی می شود

رئیس دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری با اشاره به اینکه حدود 60 سال بحران آب در بسیاری از کشورها، به عنوان مسائل مورد برنامه ریزی آنها قرار دارد اما در ایران تنها 15 سال است که مورد مطالعه قرار می گیرد، اظهار کرد: براساس مطالعات انجام شده احداث سدهای بزرگ موجب بروز فجایع زیست محیطی می‌شود، با این حال هنوز در برخی مکان‌ها به ویژه در مازندران، سدسازی در حال وقوع است.

تیموری با بیان اینکه آب بندان ها از لحاظ گیاه‌شناسی، بیولوژیکی، جانوری و غیره به عنوان یک بانک ژن فعال محسوب می‌شود که از آن غافل هستیم، تصریح کرد: آب بندان می تواند از سویی دیگر به عنوان یک جاذبه گردشگری و توریسمی مطرح شود.

*لزوم تدوین افزایش بهره وری آبندان ها در نظام کشاورزی

وی با اشاره به اینکه باید راه های افزایش بهره وری آب‌بندان ها در نظام کشاورزی را تدوین کنیم، گفت: ظرفیت ذخیره آب در آب بندان ها در مقابل با سد سازی بسیار بیشتر و هزینه ساخت آن یک پنجاهم سدسازی است.

رئیس دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری با بیان اینکه هر نوع دستکاری در اکوسیستم به آن آسیب می زند و قطعا حضور آب بندان ها بدون آسیب نیست اما با منغعتی که خواهد داشت، بهتر از سدسازی خواهد بود، تصریح کرد: باید رفتار انسان با منفعت اکوسیستم ها تطبیق شود و آب بندان ها یکی از این اکوسیستم ها هستند.

تیموری با گلایه از اینکه آب بندان ها در زیر سایه سدهای ساخته شده در مازندران قربانی شدند و این نگاه باید تغییر کند، گفت: آب بندان در مازندران به عنوان یک الزام نیاز اساسی است و باید به عنوان اولویت در برنامه مسئولان باشد.

*خطرات تهدیدکننده آب بندان ها

وی بر لزوم شناسایی خطرات تهدیدکننده آب بندان ها، تصریح کرد: مردابی شدن یکی از خطراتی است که آب بندان‌ها را تهدید می‌کند چرا که نه تنها کیفیت آب، پوشش گیاهی و جانوری را تغییر می‌دهد بلکه تولید گازهای گلخانه‌ای و آلایندگی هوا بیشتر می‌شود.

رئیس دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری با اشاره به اینکه ورود فاضلاب به آب بندان، یکی دیگر از تهدیدهای این سازه دست ساز است، گفت: باید برای سیستم های جمع آوری آب در آب بندان مطالعه صورت بگیرد و از تکنولوژی در این امر استفاده شود.

تیموری، یکی دیگر از معایب مدیریت آب بندان را سهل انگاری در این زمینه و عدم توجه به پیچیده بودن آن دانست و اظهار کرد: باید برای افزایش کارآیی این اکوسیستم دست ساز، بر روی سن، اندازه، عمق، ویژگی های اقلیمی، کیفیت آب و بسیاری از شرایط دیگر، مطالعه شود.

وی افزود: آب بندان ها زیستگاه گیاهی و جانوری متعددی است و باید از این تنوع به عنوان یکی از مولفه های اکولوژیکی بهره گرفت، این امر در نهایت موجب ایجاد مشاغلی می شود که تا به امروز توجهی به آن نشده است.

رئیس دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری با تاکید بر اینکه باید قانونی برای آب بندان‌ها گذاشته شود تا از تغییر کاربری آن ممانعت صورت گیرد، گفت: مشخص نیست متولی اصلی مطالعه و مدیریت آب بندان در کشور با چه نهاد و گروهی است و این امر نیاز به مدیریت دارد.

تیموری با بیان اینکه باید نظام بهره برداری مدونی برای استفاده از آب بندان ها وجود داشته باشد، اظهار کرد: باید طرح جامع بهسازی و ساماندهی آب بندان‌ها، تدوین و به روز شود و بدانیم که تخلیه رسوب از آب بندان به تنهایی کافی نیست.

80 درصد از آب بندان های مازندران نیاز به مرمت و بهسازی دارد

مدیر آب و خاک جهادکشاورزی مازندران نیز گفت: 80 درصد از آب بندان های مازندران نیاز به مرمت و بهسازی دارد.

به گزارش ایسنا، فرزین فرهادی در نخستین نشست راهبردی طرح احیای مرمت و بهسازی آب بندان های شمال کشور در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، اظهار کرد: حدود 60 درصد آب بندان‌های کشور در مازندران قرار دارد.

وی با بیان اینکه مازندران حدود 6 میلیارد مترمکعب ظرفیت آبی دارد که حدود 4 میلیارد مترمکعب آن در اثر روان آب از بین می‌رود، تصریح کرد: آب بندان به عنوان سازه تاخیری می‌تواند به ذخیره این میزان آب کمک کند.

مدیر آب و خاک و امور فنی مهندسی جهاد کشاورزی مازندران با اشاره به اینکه در 9 سد مازندران 480 میلیون مترمکعب آب ذخیره می شود، خاطرنشان کرد: در 931 قطعه آب بندان موجود در مازندران، 315 میلیون مترمکعب آب ذخیره می شود که با توجه به این وسعت زیاد باید به 700 میلیون مترمکعب افزایش یابد این در حالی است که از 70 هزار چاه مجوز دار در مازندران 710 میلیون مترمکعب آب برای کشاورزی تامین می شود.

فرهادی ادامه داد: 35 درصد از میزان بارندگی مازندران در فصول زراعی است و 65 درصد دیگر در فصول غیر زراعی از طریق نزولات جوی تامین می شود که با آب بندان می توان آب را کنترل شده استفاده کرد،

وی با اشاره به اینکه در وضعیت فعلی آب بندان های مازندران، با عمق یک متر به ازای هر هکتار حدود 3 تا 4 هکتار از اراضی شالیزاری این استان را آبیاری می کند، تصریح کرد: در کنار ذخیره آب در آب بندان‌ها پرورش ماهیان گرم آبی و گردشگری در برنامه مطالعاتی سازمان قرار گرفته است.

مدیر آب و خاک و امور فنی مهندسی جهاد کشاورزی مازندران با بیان اینکه آب بندان یک سازه درون مزرعه ای است و تولیت این سازه دست ساز به جهاد کشاورزی واگذار شد، گفت: از سدها برای صنعت و مصرف شرب استفاده می‌شود اما آب بندان اختصاصی برای کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

فرهادی با اشاره به ضرورت بهسازی آب بندان‌ها در شمال کشور به ویژه در مازندران، اظهار کرد: پراکنش نامنظم زمانی و مکانی بارش در استان های شمالی کشور و مازندران، افزایش جمعیت و رشد تقاضای آب در بخش های دیگر، بروز خشکسالی در سال های اخیر، برداشت آب از سرشاخه های رودخانه های اصلی مانند تجن و هراز، نیاز آبی بالای برنج برای عملیات گل آب کردن و آماده سازی زمین و غیره زمینه ای شده است تا ضرورت بهسازی آب بندان ها افزایش یابد.

وی با بیان اینکه سازه آب بندان، سازه دوست دار محیط زیستی است، تصریح کرد: بخش عمده‌ای از 213 هزار هکتار اراضی کشاورزی، به دلیل فقدان زیرساخت مناسب و سیستم کشت سنتی، نیمی از سال به دلیل آب ماندگی و خطر سیلاب و نیمی دیگر به دلیل تنش های آبی، عمدتا تک کشتی و یا با راندمان تولید مورد استفقاده قرار گرفته و امکان بهره وری مناسب از منابع تولید و مدیریت علمی مزرعه در آنها وجود ندارد.

مدیر آب و خاک و امور فنی مهندسی جهادکشاورزی مازندران با تاکید بر توجه به ضرورت بررسی اجتماعی آب بندان‌ها، گفت: شناسایی اجمالی تنش ها و چالش های اجتماعی مربوط به آب و کشاورزی و گروه بندی های نواحی مختلف بر حسب نوع این تنش ها و چالش ها در صورت امکان، بررسی راهکارهای ممکن جهت استقرار تشکل بهره برداری برای هر آب بندان و تدوین نظام جامع بهره برداری بر اساس ساختار مالکیت و الگوی بهره برداری مشارکتی از دلایل ضرورت بررسی اجتماعی آب بندان ها است.

وی به مشکلات و نواقص آب بندان های سنتی نیز اشاره و اظهار کرد: نامناسب بودن سیستم آبگیری و نداشتن یک سیستم رسوب گیر، کم عمق بودن و حجم ذخیره بسیار کم با وجود دارا بودن سطح وسیع، نداشتن سیستم خروجی کارآمد و عدم تقسیم مناسب آب به علت استفاده نکردن از سازه های فنی یا احداث دریچه های مناسب، فقدان سرریز مناسب که پس از پر شدن آب بندان ها، استفاده از خاک با درصد مواد آلی زیاد برای احداث دیواره ها، عرض کم دیواره و غیره برخی از این مشکلات است.

فرهادی با بیان اینکه آب بندان ها محیط مناسب جهت رسوبگیری هستند و موجب افزایش سطح زیر کشت و حصول اطمینان کشاورزان از آب مطمئن می شود، تصریح کرد: جمع آوری رواناب‌های سطحی، آب های برگشتی و کنترل سیلاب، جلوگیری از حصر بی رویه چاه در منطقه و توسعه اقتصادی از دستاوردهای طرح بهسازی آب بندان‌ها در مازندران است.

وی با اشاره به اینکه 150 هزار حلقه چاه فاقد و واجد پروانه در مازندران وجود دارد، اظهار کرد: وجود آب بندان نیاز حفر چاه و برداشت آب از زیر زمین را کاهش می‌دهد و از این میزان آب بندان در مازندران 718 قطعه هنوز مورد مطالعه قرار نگرفته‌اند.