به گزارش خبرگزاری فارس از رشت، با استناد به سند ملی گیاهان دارویی و طب سنتی، ایران کشوری ممتاز و با رتبه بالا ازنظر غنای گیاهی و تنوع زیستی و دارای 11 اقلیم از 13 اقلیم شناخته‌شده جهانی است.

دو برابر تنوع گونه‌های گیاهی اروپا در ایران وجود دارد

بر اساس نظر گیاه‌شناسان و پژوهشگران، تعداد گونه‌های گیاهی ایران در حدود 8000 گونه است که ازنظر تنوع گونه‌ای حداقل دو برابر قاره اروپاست.

۱۷۲۸ گونه داروی گیاهی، بومی ایران است

تحقیقات نشان داده است که بیش از دو هزار و ۳۰۰ گونه از گیاهان کشور دارای خواص دارویی، عطری، ادویه‌ای و آرایشی- بهداشتی هستند و به‌علاوه بر آن‌یک هزار و ۷۲۸ گونه از این گیاهان به‌عنوان گیاهان بومی ایران هستند، منحصراً در سرزمین ایران رویش کرده و به‌عنوان یک ظرفیت انحصاری در کشور محسوب می‌شوند.

چشم‌انداز روشنی پیش روی گیاهان دارویی است

حجم تجارت جهانی گیاهان دارویی از ۶۰ میلیارد دلار در سال ۱۹۹۶ به ۱۰۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۰ افزایش‌یافته است و بر اساس پیش‌بینی بانک جهانی در سال ۲۰۵۰ گردش مالی و تجارت جهانی متمرکز و مبتنی بر گیاهان دارویی و داروهای گیاهی به حدود پنج هزار میلیارد دلار خواهد رسید.

طبیعت استان گیلان، پوشیده از جنگل و دارای آب‌وهوای معتدل و مرطوب بوده و بالغ‌بر یک‌سوم از مساحت استان را جنگل پوشانده است.

چشم‌اندازهای جنگلی گیلان را درمجموع می‌توان به دو بخش، جلگه‌ای و کوهستانی، تقسیم کرد؛ به‌طورکلی این جنگل‌ها زیستگاه درختانی مانند توسکا، بلوط، شمشاد، راش، نارون، انجیری (انجیلی) و ممرز هستند.

گیلان، خواستگاه انواع گیاهان دارویی

علاوه بر درختان جنگلی در گیلان، گیاهانی مانند شب خسب، انواع درختان میوه وحشی، خاس، تاک وحشی، پیچک، آقطی، گزنه، بابونه، قره قاط، تمشک، دم اسب، انواع قارچ‌ها، جلبک‌ها و خزه‌ها نیز در این استان رویش وسیعی دارند که سوسن چلچراغ در عمارلوی رودبار و لاله تالابی در تالاب انزلی ازجمله گونه‌های منحصربه‌فرد این استان به شمار می‌روند.

بنا بر گفته کارشناسان کشاورزی، خاک‌های رسوبی جلگه گیلان که از رسوبات رودخانه‌های منطقه حاصل‌شده با برخورداری از شیب بسیار نازل و همچنین زهکشی مناسب، قابلیت بسیار خوبی برای کشاورزی داشته و در ردیف بهترین اراضی قرار می‌گیرند.

در متون مهندسی خاک، خاک‌های متناسب با کشاورزی در مناطق شرقی، شمال شرقی و شمال شهر رشت دیده می‌شوند و غالباً تحت کشت محصولاتی چون برنج، درختان میوه، توتون و محصولات تابستانی هستند.

۱۶۵۵ گونه گیاهی در گیلان شناسایی شده است

مطابق کتاب فلور گیلان، تألیف دکتر مظفریان، یک هزار و ۶۵۵ گونه گیاهی تاکنون در گیلان شناسایی شده و این امر اهمیت شناخت و مطالعه بر روی گیاهان بومی استان را مشخص می‌کند.

اهمیت گیاهان دارویی و همچنین موقعیت استان گیلان در تولید و پرورش آن ازجمله دلایلی است که می‌طلبد پرداختن به این موضوع کارشناسانه‌تر دنبال شود.

دانشگاه علوم پزشکی گیلان محور توسعه گیاهان دارویی

دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی گیلان ازجمله دستگاه‌هایی است که اقدامات قابل‌توجهی درزمینهٔ گیاهان دارویی انجام داده و نتایج قابل قبولی را نیز کسب کرده است.

فاطمه یوسف بیک، داروساز و عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی گیلان در گفت‌وگو با خبرنگار فارس با اشاره به اقدامات انجام شده این دانشگاه در حیطه مأموریت ویژه گیاهان دارویی در کلان منطقه یک می‌گوید: تاکنون اولین باغ گیاهان دارویی، هرباریوم، جمع‌آوری و شناسایی علمی گیاهان در نقاط مختلف استان و تکمیل هرباریوم، برگزاری جشنواره‌های علمی، بازآموزی و کارگاه‌های پژوهشی، بررسی مواد مؤثره و اثرات بیولوژیک گیاهان دارویی بومی استان گیلان در قالب طرح‌های تحقیقاتی و پایان‌نامه‌ها در دستور کار قرارگرفته است.

به گفته وی، وب‌سایت گیاهان دارویی دانشگاه علوم پزشکی گیلان برای اولین بار در کلان منطقه یک راه‌اندازی شده و علاوه بر آن طرحی با عنوان تهیه نرم‌افزار جامع پراکنش جغرافیایی گیاهان دارویی ایران در کنار ارائه پایان‌نامه‌های محصول محور جهت تبدیل علم به فناوری به‌عنوان یک رویکرد در علوم پزشکی گیلان به آن توجه شده است.

پروژه باغ گیاهان دارویی از سال ۹۴ در دانشگاه علوم پزشکی گیلان آغاز و در این پروژه زمینی با وسعت یک هکتار به باغ گیاهان دارویی اختصاص داده شد.

موزه‌ای زنده به نام باغ گیاهان دارویی در گیلان

 یوسف بیک می‌گوید رویکرد اصلی در احداث باغ گیاهان دارویی ایجاد یک موزه زنده از نمونه‌های ارزشمند گیاهان داروئی با اهداف آموزشی، تحقیقاتی و علمی است.

بیش از ۱۵۰ گونه گیاه در باغ گیاهان دارویی گیلان کاشته شده است

از فروردین‌ماه ۱۳۹۶ کاشت گونه‌های درختی، درختچه‌ای و علفی گیاهان دارویی آغاز و تاکنون بیش از ۱۵۰ گونه از گیاهان دارویی به‌صورت نهال و یا بذر کاشته شده است که می‌توان به گونه‌های دارویی قدومه شهری، قدومه شیرازی، خاکشیر، سرخارگل، خارمریم، بابا آدم، داتوره، بذرالبنج، کنگرفرنگی، گلرنگ، بابونه آلمانی، کاسنی، شیرین بیان، عروسک پشت پرده، رازیانه، جاشیر، زنیان، گشنیز، زیره سبز، سویا، رازک، آویشن باغی، مریم گلی، بالنگو، مرزه، خارخاسک، کتان، سیاه دانه، خرفه، گل گاوزبان ایرانی، بنفشه، ختمی، گل راعی، شقایق، شاهی، اسفند، کنجد، گل انگشتانه، نسترن، حنضل، اسفرزه، مارچوبه، گل برفی، نرگس، زنجبیل، آلوئه ورا، بداغ، سیاه توسه، به لیمو، انجیر، سرخدار، زربین، پیرو، مای مرز، زیتون تلخ، بلوط، شاه بلوط هندی، کافور، نارنج، جینکو، زالزالک، برگ بو، سماق، زیتون اشاره کرد.

ایجاد هرباریوم گیاهان دارویی در کلان منطقه یک

به گفته یوسف بیک، عضو هیئت‌علمی دانشکده داروسازی گیلان، دانشگاه علوم پزشکی گیلان در سال ۱۳۹۵ برای نخستین با اقدام به ایجاد هرباریومی از گیاهان دارویی کرد که در این هرباریوم (مجموعه‌ای از گیاهان خشک و حفظ‌شده و اطلاعات مربوط به آن‌ها) تاکنون بیش از ۵۰۰ نمونه از گیاهان دارویی بومی و غیربومی و گیاهان موجود در بازار دارویی ایران جمع‌آوری‌شده است و جهت امور آموزشی، پژوهشی و طرح‌های فناورانه مورداستفاده قرار می‌گیرد.

جمع‌آوری و شناسایی علمی گیاهان دارویی در نقاط مختلف استان و تکمیل هرباریوم

در این مرحله به انجام سفرهای داخل استانی جهت جمع‌آوری گیاهان بومی استان، تهیه نمونه‌های هرباریومی، شناسایی و تعیین نام علمی گیاهان دارویی پرداخته شده است.

به گفته یوسف بیک، داروساز و عضو هیئت‌علمی دانشکده داروسازی گیلان، گیاهان جمع‌آوری‌شده جهت کاشت در باغ گیاهان دارویی نیز جمع‌آوری می‌شوند و با کاشت نمونه‌های نقاط مختلف استان در باغ، باغ دانشگاه علوم پزشکی گیلان به یک موزه زنده از گیاهان استان تبدیل خواهد شد؛ علاوه بر این از نمونه‌های گیاهی هم در عرصه طبیعی و هم بعد از تهیه نمونه هرباریومی عکس تهیه‌شده تا درنهایت در سایت گیاهان دارویی دانشگاه بارگذاری و قابل‌استفاده عموم قرار گیرد.

هرباریوم گیلان مرجعی برای محققان و صنعتگران عرصه گیاهان دارویی

گفته‌شده با جمع‌آوری و شناسایی علمی گیاهان دارویی در نقاط مختلف استان و تکمیل هرباریوم همچنین تداوم آن در آینده، باغ و هرباریوم گیاهان دارویی دانشگاه علوم پزشکی گیلان مرجعی کامل و قدرتمند خواهد بود که می‌تواند به‌عنوان مرجع اصلی برای کلیه محققان و صنعتگران عرصه گیاهان دارویی جهت مشاهده خصوصیات ریخت‌شناسی گونه مدنظر و یافتن اطلاعات مربوط به محل و فصل رویش گیاهان به شمار آید.

در حال حاضر با داشتن زیرساخت بسیار مناسب در دانشکده داروسازی گیلان، زمینه کافی جهت برگزاری بازدیدهای علمی و جشنواره‌های گیاهان دارویی برای همگان ازجمله محققان فراهم‌شده و برگزاری این بازدیدها و جشنواره‌ها نقش بسزایی در آشنایی گروه‌های مختلف تخصصی پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی، پرستاری و پیراپزشکی با گیاهان دارویی و داروهای گیاهی خواهد داشت.

یقیناً این بازدیدها به همراه دعوت از اساتید برجسته داروسازی و فارماکوگنوزی کشور باعث ایجاد جوی پویا در بین دانشجویان و سایر علاقه‌مندان درزمینهٔ گیاهان دارویی شده است.